Yaslanmadan Buyumek

101

mı henüz karanlıktaydı ve daha yüz binler-

ce hane elektrik bekliyordu.

Ancak bu durum, son on yılda yapılan yatı-

rımların artık meyve vermeye başlaması ve

enerjinin 1960 sonrasında en öncelikli kal-

kınma konuları arasında ele alınması ne-

deniyle hızlı bir değişim sürecine girmişti.

Beş yıllık plan kapsamında elektrik üreti-

mine 5 milyar lira ayrılmasına ve başta Ke-

ban Barajı olmak üzere büyüklü küçüklü

15 hidroelektrik santrali inşa edilmesine

karar verilmişti. Böylece jeneratörle besle-

nen 530 şehir ve kasaba yeni inşa edilecek

santrallere bağlanacak, 300 kasaba ve 800

köy elektriğe kavuşacaktı.

Daha fazla kente, daha fazla köye elektrik

ulaştıkça ampule olan talebin de artaca-

ğını beklemek doğaldı. Ampul üretimi bu

bakımdan cazip bir yatırım alanı olarak

görünüyordu. Ama diğer yandan bu sek-

törde teknoloji, rekabet, malzeme temini

ve fiyatlar üzerindeki devlet kontrolü gibi

konulardan kaynaklanan ciddi sorunlar da

yok değildi. Nitekim Türkiye’de ampul üre-

timini ilk başlatan Vehbi Koç, bu sektörde

hayatta kalmanın hiç de kolay olmadığını

bizzat yaşayarak görmüştü.

Vehbi Koç, bir söyleşisinde,

“Sanayi hayatım 1948’de am-

pul fabrikası ile başlar” der.

Koç, kendi ifadesine göre

“memleket kalkınmasının

artık ithalatla yapılama-

yacağı kanaati oluşunca”

ilk olarak ampulle sana-

yiye girmiş, diğer üretim

alanlarına yayılması daha

sonra olmuştu.

Koç’un

üretimde ilk tercihini

ampulden yana kul-

lanmasında, hiç şüphesiz gelecekte

Türkiye’nin daha bol elektriğe kavuşaca-

ğı öngörüsü önemli rol oynamıştı. Ama

o da, tıpkı Nihat Gökyiğit gibi, 1946’da

Amerika’ya yaptığı 52 günlük gezi sıra-

sında elektriğin aydınlığına vurulmuş,

bu ziyareti sırasında General Electric’i

Türkiye’de ortak ampul fabrikası kurmaya

ikna etmişti.

Vehbi Koç’un döndükten sonra Gene-

ekfen’in ampul üretimine

girmesinde etkili olan en önemli

isim hiç kuşkusuz Kâmuran Ser-

tel idi. Feyyaz Berker ve Nihat

Gökyiğit’in Robert Kolej’den ar-

kadaşı olan Sertel, 1960’lı yıllarda

Türkiye’de elektrik üretimine

verilen öncelik nedeniyle ampule

olan ihtiyacın artacağını görmüş ve

bunun yatırım yapılması gereken

cazip bir alan olduğuna inanmıştı.

ral Electric ve İş Bankası ortaklığı ile

İstanbul’da, Topkapı dışında kurduğu fab-

rika 1 Haziran 1951’de faaliyete geçmişti.

Fabrikanın ilk etapta yılda 1,5 milyon adet

ampul üretmesi planlanmıştı. Gerektiği

takdirde bu miktar 6 milyona kadar çıka-

rılabilecekti ki, bu da o dönemdeki yıllık

tüketime eşitti. Cam kavanozlar şimdilik

yurtdışından ithal edilecekti. Gelecekte

kavanozlarla birlikte, fabri-

kanın buzdolabı, ütü ve

radyo gibi elektrikli ev

aletleri üretimine girmesi

de öngörülmüştü:

Bu fabrika müstakbel

Türk elektrik sanayiinin

doğuşu yolunda atılan ilk

adımı teşkil etmektedir.

Gene bu fabrika Türk ve

Amerikan hususi serma-

yesi, tekniği ve işçiliğinin

Türkiye’de ilk defa olarak

işbirliği yaptığı bir müessese

olarak kabul edilmektedir. Fabrika binası

çok mükemmel olarak inşa edilmiş, temiz

giyinmiş Türk kızlarının dikkatle çalışa-

rak ampulleri doldurmakta oldukları gö-

rülmüştür. Şimdilik boş ampul şişelerinin

Amerika’dan gelmesi daha ekonomik gö-

rülmüştür. İleride şişeler de burada yapı-

lacaktır.

Ancak fabrikanın ilk 6 aydaki icraatı hiç de