44 / 162
44
EN BÜYÜK TEST
Toros Gübre’nin kuruluşu, ilk gü-
nünden son gününe, bir imtihan ni-
teliğinde olan uzun, yorucu, ama bir
o kadar da başarmaya endekslenmiş
ve enerji dolu bir süreçti. Bu süre
içinde kimi zaman işler yolunda git-
miş, kimi zaman şanssızlıklar proje-
nin yakasını bırakmamış, ama hep
“eğrisi doğrusuna denk gelmişti.” Ör-
neğin yıllar boyunca gösterilen onca
çabaya rağmen Silifke’deki arazi için
izin alınamamış olması, Toros’a bu-
gün Türkiye’nin enerji merkezi ol-
maya hazırlanan Ceyhan’da çok de-
ğerli bir konum ve ilerlemeyi sağla-
yan pek çok fırsat kazandırmıştı. İyi
niyet, dürüstlük ve işini iyi yapma
aşkı her zaman şanssızlıklara üstün
gelmiş, muhtelif gecikmelere rağ-
men tesis 1980 başında artık ayak-
ları üzerinde dikilmeye başlamıştı.
Görünen o ki Toros’u yoktan var et-
mek için büyük bir özveriyle gecesi-
ni gündüzüne katan ekip, o ana ka-
dar karşılaştığı tüm “test”lerden ba-
şarıyla çıkmıştı.
Ne var ki Toros’un kuruluş tarihi-
ne damgasını vuran en büyük “test”
henüz sırasını beklemekteydi. Bu
en büyük sınav, fabrikanın 1980
Haziran’ında açılmasının planlandı-
ğı ve tünelin ucunda ışığın göründü-
ğü bir anda, kimsenin aklının ucun-
dan geçmeyecek bir şekilde geldi. O
günü Esin Mete şöyle anımsıyor:
O zaman biz TATKO binasındayız,
Tekfen olarak. Henüz hepimiz Tek-
fen İnşaat personeliyiz. Ofiste be-
nim oturduğum bir “cubicle” var,
arkamda da santral odası. Reşit
diye bir arkadaşımız vardı, itha-
lata bakıyor. Önümüzden geçiyor,
ama bir şey söyleyemiyor. Bir te-
leks almış, fakat bana nasıl söy-
leyecek; kalp krizi geçiririm diye
korkuyor. Nasıl söyleyeceğini bile-
mediği için de devamlı böyle gezi-
niyor. Sonunda dedi ki “Kötü bir
haber var. Hollanda’dan ekipma-
nı getiren gemi batmış.” Olabilir
mi? Gemi nasıl batar yani? Biskay
Körfezi’ni geçerken gemi batmış.
O kadar etkilendim ki! Daha bir
hafta önce Hollanda’ya gidip hep-
sini gördüm, tam yüklenmeden
önce. Vincin üstüne çıktık, konve-
yörleri gördüm, hepsi ertesi gün
gemiye yüklenecek. Düşünün, bu
parasız pulsuz halimizle olacak
şey mi? Kredilerin ödeme vadeleri
geliyor. Bizim işletmeye başlama-
mız lazım ki geri ödeyelim. Mah-
volduk!
37
Sözü edilen ekipman, Hollanda’ya
sipariş edilmiş olan vinç, konve-
yör ve torbalama makineleriydi.
Hollanda’dan malı alan gemi Biskay
Körfezi’nden geçerken Fransa’da
Calais açıklarında fırtınaya yakalan-
mış ve güverteden denize düşen bir
Toros Gübre’nin inşası
karşılaşılan çeşitli zorluklar
nedeniyle arzu edilen hızla
ilerleyemediği için Erhan
Öner 1979 yılında Ceyhan’a
giderek projenin başına geçti.
Fabrikanın tamamlanması
için öngörülen hedef 1980
ortasıydı.
Toros’un inşa sürecinde
yaşanan en büyük şanssızlık
Hollanda’ya sipariş
edilen vinç, konveyör ve
torbalama makinelerini
getiren geminin Fransa
açıklarında batmasıydı. Bu
olay fabrikanın açılış tarihini
zorunlu olarak geciktirdiği
gibi, torbalama konusunda
dışarıya verilmesi planlanan
fason hizmetlerin de
aksamasına neden oldu.