Topraga Dusen Bereket

Kamuda çalışmanın dayanılmaz ağırlığı!

Sonradan Türkiye Gübre Sanayii A.Ş. (TÜGSAŞ) adını alacak

olan Azot Sanayii T.A.Ş. Genel Müdürü Yücel Özden, 1981

yılında Türkiye’deki gübre sanayiinin sorunlarının ele alındı-

ğı bir seminerde özel sektör / Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT)

ayrımı üzerinde duruyor ve mevcut şartlar altında kamu ku-

ruluşu niteliğinde olan hiçbir gübre üreticisinin verimli çalış-

ma şansına sahip olmadığını öne sürüyordu. Yücel Özden,

bir KİT’te başarılı olmanın zorluklarını samimi bir üslupla şöy-

le dile getiriyordu:

Karmaşıklığından, zorluğundan, hammaddesinin temininden,

üretiminin, satışının zorluğundan söz ettiğimiz ve ekonomi-

miz için temel taş olan gübre konusunda faaliyet göstermeye

çalışan şirketimizin, gerçekten, önemli sayılacak darboğazları

vardır. Darboğazların birincisinin başlığı bir Kamu İktisadi Te-

şebbüsü olmaktan geçmektedir... KİT olmanın verdiği önem-

li sorunlar vardır. Mesela ihracat yapacağım, ihracat yapabil-

mek için bir arkadaşımı yurtdışına göndermem gerektiğin-

de ilgili belgeleri hazırlayacağım, haftada bir toplanacak olan

Başbakanlık’taki kurulun karşısına çıkacağım, orada bu se-

yahatin turistik bir seyahat olmadığını savunma çabasını sür-

düreceğim ve ihracat için bilgileri götürecek olan arkadaşımı

yurtdışına göndereceğim, bu mümkün değildir...

Bir kuruma 657 sayılı yasayı uygulayacaksınız, bu yasa gere-

ğince arkadaşlarımızın başarılı olanlarını teşvik edemeyecek-

siniz, başarısız olanları cezalandıramayacaksınız ve hatta di-

siplin yönünden bazı önlemleri alamayacaksınız... Bununla da

yürümek mümkün değildir.

Ayrıca bir KİT olarak yatırım konusunda yetki sahibi olama-

yacaksınız. Yatırımlarınızı bir başka kurum (DPT) saptaya-

cak, ama görüş birliğinde olmasanız da kabul edeceksiniz.

Oysa özel sektördeki arkadaşlarımız eğer kâr görürlerse ya-

tırım yapmaktadırlar, görmezlerse yapmamaktadırlar. Bunda

da haklıdırlar...

Herhangi bir satınalma yapacaksınız... Herhangi bir küçük si-

gara tablası dahil, bir fabrikanın önemli bir parçası dahil, sa-

tın almak istediğiniz zaman, devletin Resmi Gazete’si baş-

ta olmak üzere ilan vereceksiniz, heyetler kuracaksınız, tek-

lifler alacaksınız, bu teklifleri değerlendireceksiniz ve sonun-

da da bu tekliflerden en ucuzunu alacaksınız... Mesele orada

bitmez. Bu ucuz dişli iki gün sonra kırılacaktır; bu ucuz san-

delye iki gün sonra çökecektir; ucuz yaptırdığınız bina iki gün

sonra içinde insanların barınamayacağı hale gelecek, o ucuz

fabrika, örneğin 1976 yılında devreye girmesi gerekirken 1979

olacak, 80 olacak, 81 olacak, hâlâ devreye alınamayacaktır.

İşte bir Kamu İktisadi Teşebbüsünün çalışmaları!

Halbuki, bütün dünyadaki gübre üreticileriyle temas halinde-

yiz. Hiçbiri, rejimleri farklı olan ülkeler dahi, bu şekilde çalış-

mamaktadırlar...

Bu koşullar altında bir KİT’in iyi çalışmadığını eleştirmek sanı-

yorum, yine ellerin yüreklere konulmasını gerektirmektedir...

Personel statüsü, ücret statüsü ve diğer koşullarla, artık bir

KİT olarak çalışmak ve başarı elde etmek çok zorlaşmıştır.