28 / 72
Yukarıda sınıflandırılması verilen gübreler kullanım ekli olarak topraktan, damla sulama
ve ya murlama olmak üzere çe itli ekillerde uygulanabilir.
2.3.1.Azotlu Gübreler
Azotlu gübreler bünyelerindeki azotun formuna ba lı olarak amonyumlu (NH
4
), nitratlı-
amonyumlu (NO
3
-NH
4
), nitratlı (NO3) ve amidli (-NH
2
) olmak üzere dört ayrı gruba ayrılır.
2.3.1.1.Amonyumlu gübreler
Bünyelerinde azotu amonyum azotu (NH
4
-N) halinde ihtiva eden gübrelerdir. Bu
gübrelerden ülkemizde meyve yeti tiricili inde en çok kullanılan gübre amonyum sülfat
(NH
4
)
2
SO
4
gübresidir. Bünyesinde ortalama olarak % 21 oranında azot ihtiva eder. Beyaz eker
kristali eklinde bir yapıya sahip oldu undan üreticiler tarafından eker gübre olarak
adlandırılmaktadır. Rutubet çekme özelli i az fakat tuzluluk indeksi di er mineral gübrelere oranla
en yüksek gübredir. Bu nedenle damla sulamada kullanılması fazla önerilmez. Amonyum sülfat
gübresinin bünyesinde azota ilave olarak sülfat (SO
4
) formunda ortalama olarak % 24 oranında
kükürt (S) ihtiva eder. Ülkemizde TS 856 normlarına uygun olarak üretilen gübre fizyolojik
yönden asit karakterli (daha sonraki bölümde açıklanacaktır) olup daha çok topraktan ilk
gübrelemede (toprak altı, taban veya temel gübreleme) ve ço unlukla açıkta yapılan yeti tiricilikte
üst gübrelemede kullanılmaktadır. Azotu amonyum formunda ihtiva eden amonyum klorür
(NH
4
Cl) gübresinin tuzluluk indeksi yüksek olması ve bünyesinde klor ihtiva etmesi nedeni ile
ülkemizde üretilmez ve üreticiler tarafından kullanılmamaktadır. Amonyum klorür gübresinin
bünyesinde % 26 N ve % 66 Cl bulunmaktadır. Basınç altında sıvıla tırılmı veya kullanım
kolaylı ı bakımından su ile kar ıla tırılarak sıvı hale getirilmi amonyak gazı topra a veya sulama
suyuna uygulandı ında azotu amonyum formuna dönü mekte ve bu gübrenin gaz halinde olanında
% 82 oranında azot (N), sulu olan tipinde ise ortalama % 20 oranında azot (N) vardır. Gerek
sıvıla tırılmı ve gerekse basınç altındaki sıvı amonyak ülkemizde kullanılmamaktadır.
2.3.1.2.Nitratlı gübreler
Bünyesinde azotu nitrat (NO
3
) formunda ihtiva eden gübre sodyum nitrat (NaNO
3
)
gübresidir. Bu gübre ülkemizde üretilmedi i gibi ithal yolu ile de getirilmemektedir. Ülkemizin
toprak artları için uygun olmayan bu gübre bünyesinde % 16 N oranında azot ve % 26 oranında
sodyum ihtiva eder. Tuzluluk ve alkalilik oranı en yüksek olan bir gübredir. Bu gübre bünyesindeki
yüksek sodyum nedeni ile bahçe tarımı ve seracılıkta katiyetle kullanılmaz. Azotu sadece nitrat
formunda ihtiva eden kalsiyum nitrat, potasyum nitrat ve magnezyum nitrat gübreleri de mevcuttur.
Bu gübreler potasyumlu, kalsiyumlu ve magnezyumlu gübre olarak tanımlandıklarından kendi
kısımları içinde verilecektir. Meyvecilikte gerek sulama suyunun pH de erinin azaltılmasında ve
gerekse damla sulama sisteminde meydana gelen tıkanmaların açılmasıyla kullanılan konsantre
nitrik asit bünyesinde hacimce % 17 oranında azot (N) ihtiva etmektedir.
2.3.1.3.Amonyum ve nitratlı gübreler:
Bünyesinde azotu hem amonyum (NH
4
) ve hemde nitrat (NO
3
) formunda ihtiva eden
gübrelerdir. Üretim tekni ine ve kullanım alanlarına ba lı olarak bünyelerindeki azot miktarı % 15
N ile % 34.5 N arasında de i mektedir. Ülkemizde TSE 836 normlarına göre % 26 N ve % 33 N
ihtiva eden amonyum nitrat gübresi üretilmektedir. Amonyum nitrat (NH
4
NO
3
) gübresinin % 26 N
ve % 33 N tipleri tarımda daha çok üst gübrelemede (ara çapalamada, sulamada, hububatta toprak
üstüne) kullanılır. % 33 N veya % 34,2 N ihtiva eden tipleri daha çok damla sulama ve
ya murlama ile bitkilere verilebilmektedir. Amonyum nitrat gübresi do al olarak fizyolojik yönden
nötr karakterli bir gübre olmasına ra men amonyum iyonunun nitrata dönü mesi ve NH
4
alımı
nedeni ile çok az asidik karakter gösterebilir. Amonyum nitrat gübresinin patlama özelli inin
azaltılması için bünyesine katkı maddesi ilave edilmi tir. Granül (piril) yapıya sahip olan amonyum
nitrat gübresinin di er bir tipi ise di amonyum nitrat sülfat (amonyum nitrat-sülfat) gübresidir. Bu
gübre ülkemizde üretilmemektedir. Bünyesindeki azot hem amonyum nitrat ve hemde amonyum