32 / 72
2.3.4. Kompoze (karı ım) Gübreler
Bitkilerin beslenmesi için mutlak gerekli iki veya üç ana besin maddesini ihtiva eden
gübrelerdir. Uygulama kolaylı ı ve birim etkili madde bakımından di er mineral gübrelere oranla
daha ucuzdur. Topra ın verimlilik durumu hakkında bilgisi olmayan üreticiler dengeli gübre
kullanımı için kompoze gübre kullanımını tercih ederler. Genellikle granül halinde üretilen
kompoze gübrelerin di er mineral gübrelerde oldu u gibi bir kimyasal formülünün yazılması
mümkün de ildir. Bunun nedeni ise karı ımı meydana getiren azot, fosfor ve potasyumun hangi
mineral gübrelerden geldi i ço u zaman bilinmez. Bu nedenle kompoze gübreler genellikle %
etkili madde miktarları ile (20–20–0 ve 15–15–15 gibi) anılırlar. Ülkemizde üretilen kompoze
gübrelerin bazıları unlardır. 20–20–0, 20–32–0 + Zn + % 4 S, 15–15–15, 8–24–8, 20–10–10, 10–
20–20 + Zn + % 6 S, 18–24–12, 25–5–10, 15–25–15 + % 2 Zn ve 12–30–12 eklinde etkili madde
ihtiva eden gübrelerdir. Kompoze gübrelerde birinci rakam % N, ikinci rakam % P
2
O
5
ve üçüncü
rakam % K
2
O miktarını belirtir. Bu kompoze gübrelere gerekti inde di er makro besin ve mikro
besin elementi ihtiva eden gübreler ilave edilebilir. Nitekim ülkemizde yapılan geni çaplı bir
ara tırma sonucunda topraklarımızın büyük ço unlu unun çinko bakımından yetersiz oldu u ve
bunun en kolay giderilme yolunun kompoze gübrelere çinkolu bile ikler (ZnSO
4
.7H
2
O veya ZnO)
ilave edilmesi yolu ile giderilebilece i belirtilmi ve bu nedenle çinko katkılı kompoze gübreler
üretilmi tir. Bahçe bitkilerinin tuzlulu a ve özellikle klora hassas olmaları nedeni ile son yıllarda
üç besinli kompoze gübrelerin bazıları potasyum sülfat bazlı (SOP) olarak üretilmektedir. Bu
gübrelerden en yaygın olan gold15:15:15 ve süpergold 10–20–20 + % 6 S + Zn olan tipleridir.
Kompoze gübrelerin üretiminde iki veya 3–4 farklı yapıya sahip olan gübrelerin bir granül
yapıda bulunabilmesi ve granül hale getirilebilmesi için granül yapının çekirde ini olu turmak
amacı ile kuvarz kumu veya yıkanmı dere kumu kullanılma mecburiyeti vardır. Bunun yanında
kaplama maddesi, rutubet önleyici antikek maddeleri ve üreten firmanın belirledi i renk maddesi
bulunmaktadır. Bu gübreler ülkemizde TSE normlarına göre üretilmektedir. Kompoze gübrelerin
yapımında katkı ve dolgu maddeleri kullanılması nedeni ile suda çözünme oranları dü ük ve suda
eridiklerinde suda kolay erimeyen maddeler bırakmaları nedeni ile damla sulama ile birlikte
uygulanmaz. Damla sisteminde kullanılmaları durumunda tıkanma meydana gelebildi i gibi
etkinlikleri de çok az görülür. Firmalar tarafından çe itli renklerde üretilen kompoze gübrelerin
farklı renkte olması önemli de ildir. Gübrenin rengi, gübrenin besin maddesi miktarını etkilemez.
2.3.5. Kalsiyumlu Gübreler
Bitkilerin ihtiyaç duydu u besin elementlerinden biri olan kalsiyum aynı zamanda toprakta
asitli in nötralize edilmesi amacı ile de kullanılır. Toprak asitli inin giderilmesi için kireçta ı
“kalsiyum karbonat” (CaCO
3
, yanmı kireç “kalsiyum oksit” (CaO), kalsiyum hidroksit (Ca(OH)
2
)
ve bir çift tuz olan dolomit (CaCO
3
+ MgCO
3
) kullanılır. Hem topra ın nötralizasyonu bakımından
ve hemde bazı gübrelerde katkı-dolgu maddesi olması bakımından çe itli kalsiyumlu bile ikler
gübrelerde bulunur. Kacar ve Katkat (1999)’ın bildirdi ine göre Mehring (1948 bazı gübrelerin
kalsiyum miktarlarını Çizelge-11’de verdi i gibi belirtmi tir. Kalsiyum ihtiva eden bu
materyallerden jips ve kalsiyum siyanamid gübre olarak de erlendirilmemektedir.
Çizelge–11: Bazı Materyallerin Kalsiyum çerikleri
Gübr
r
e
e
l
l
e
e
r
r
% Ca
Kalsiyum nitrat
19.4
Kireçli amonyum nitrat
8.2
Kalsiyum siyanamid Jips
38.5
Jips
22.3
Ham fosfat
33.1
Normal süper fosfat
19.6
Triple süper fosfat
14.3
% 33 N Amonyum nitrat
2.0