Yaslanmadan Buyumek

161

Bu haberlerin hemen peşinden, 1957’nin

sonlarına doğru, İran petrollerini Tür-

kiye’ye akıtacak 1.300 km uzunluğunda ye-

ni bir boru hattı projesinin daha gündeme

gelmesi, Türk kamuoyunun ilgisini iyice bu

yöne çekmişti. Bu projeye ilişkin haberler-

de İran Petrol Şirketi ile büyük oranda an-

laşma sağlandığı belirtiliyor, hattın inşaa-

tına yakında başlanacağı müjdeleniyordu.

Ne var ki yukarıda sözü edilen her iki proje

de finansman güçlükleri nedeniyle yıllar

boyunca hayata geçirilemeyecek, petrol

boru hatları konusu 1970’lerin başına ka-

dar zaman zaman canlanıp gazete manşet-

lerine çıkan, ancak kısa zaman sonra unu-

tulup derin bir sessizliğe gömülen bir konu

olarak kalmaya devam edecekti.

Boru hattı projeleri konusunda ilk somut

adım, yine Ortadoğu petrollerinin dün-

ya çapında büyük tartışma ve krizlere yol

açtığı 1973 yılında atıldı. 27 Ağustos 1973

tarihinde, Irak ve Türkiye hükümetle-

ri arasında imzalanan “Ham Petrol Boru

Hattı Anlaşması”, Kerkük ve diğer üretim

sahalarından elde edilen ham petrolün bo-

rularla İskenderun Körfezi’ne taşınmasını

ve Yumurtalık’ta inşa edilecek bir deniz

terminali yoluyla gemilere aktarılmasını

içeriyordu. Söz konusu anlaşmanın ya-

pılmasından sadece birkaç ay sonra Mı-

sır ve Suriye’nin İsrail’e büyük bir saldırı

başlatması ve Ortadoğu’nun topyekûn bir

savaşın eşiğine gelmesi, hassas dengeler

üzerinde duran bölgede petrol ihracatının

istikrarlı bir şekilde sürdürülebilmesi için

boru hatlarının ne kadar büyük önem taşı-

dığını bir kez daha ortaya koyuyordu.

Irak yönetimi ile yapılan anlaşmaya göre,

kurulacak boru hattının yıllık kapasitesi

35 milyon ton olacaktı. 40 inç çapında ve

986 km uzunluğundaki boru hattının 345

km’lik kısmı Irak’ta, 641 km’lik kısmı ise

Türkiye’de yer alacaktı. Söz konusu pro-

jenin hayata geçirilmesi ve işletilmesi için

15 Ağustos 1974 tarihinde, TPAO’ya bağlı

bir ortaklık olarak Boru Hatları ile Petrol

Taşıma A.Ş. (Botaş) kurulacaktı. Bu kuru-

luş, ilerleyen yıllarda Türkiye’nin petrol ve

doğalgaz boru hatlarıyla önemli bir enerji

koridoru haline gelmesinde çok önemli bir

rol oynayacak, ayrıca pek çok projede de

işveren olarak Tekfen’le yakın ilişki içinde

olacaktı.

Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, hiç

kuşku yok ki Tekfen’in o güne kadar önüne

çıkan fırsatların en büyüklerinden biriydi.

1970’lerin başında Tekfen’in yaptığı işlerin

önemli bir kısmını Batman, Aliağa, Ataş

ve İpraş rafinerileri ile Petkim için yaptığı

küre ve silindirik depolama tankları, boru-

lama ve tesisat işleri, terminal yapımı ve

benzeri projeler oluşturuyordu. Firmanın

1970-1975 yılları arasında gerçekleştirdiği,

tespit edebildiğimiz toplam 211,1 milyon

TL tutarındaki işlerin yüzde 58’ine ya-

kın bir kısmını tank ve boru hattı tesisleri

oluşturuyordu. Toplam 26 işten sadece 3

tanesini oluşturan iskele, terminal ve sa-

nayi tesisi inşaatlarının ciro içindeki payı

ise yüzde 42 civarındaydı. Bunlar arasında

daha önceki bölümde sözünü ettiğimiz Ya-

rımca Gübre Fabrikası inşaatı ile Etibank

için yapılan Kefdağı Konsantratörü ikmal

inşaatı, proje bedelleri itibariyle şirketin

portföyündeki en önemli işler arasındaydı.

Ancak söz konusu beş yıl içinde gerçekleş-

tirilen toplam cironun sadece 15 milyon

dolar dolayında olması, Tekfen’in o günler-

deki boyutu ve iş hacmi hakkında bir fikir

vermekteydi.

Bu yıllarda, Tekfen gibi, diğer Türk mü-

teahhitlik firmaları da büyük çaplı proje-

lerden yeterince pay alamamanın sıkıntı-

sını yaşamaktaydı. Hemen bütün büyük

ihaleler yabancı firmalara gitmekteydi ve

yerli firmalar tek başlarına hareket etme

imkânını pek nadiren bulabiliyorlardı. Bu-

nun nedeni, sadece

know-how

ya da “öz-

güven” eksikliği değildi. Gerçekte, yeterli

bilgi ve donanıma sahip olsalar bile, Türk

firmalarının iş tecrübeleri henüz büyük

projeler için tek başlarına yeterlilik alma-

larına uygun değildi ve müteahhitler bu

gibi projelerin finansmanını sağlayabile-

Cumhuriyet, 28 Mart 1957

Cumhuriyet, 31 Ağustos 1969

959 yılında Necati

Akçağlılar’ın katılmasıyla büyük

güç kazanan Tekfen İnşaat, 1960’lı

yılların ortalarına gelindiğinde

Türkiye’deki belli başlı müteahhit-

lik şirketlerinden biri haline gel-

mişti. 1965 yılına ait vergi listeleri,

bu durumu açıkça gösteriyordu.

Tekfen söz konusu yıl içinde

207.939 liralık vergi öderken,

diğer inşaat şirketlerinin sırala-

nışı şu şekilde oluşmuştu: Sezai

Türkeş (2.786.400), Tevfik Kuyaş

(1.001.475), Tekiş İnşaat Ltd. Şti.

(637.626), Societe Foster Whee-

ler (173.408), Fenni ve Gama İnşa-

at (57.744), Vega İnşaat (15.331).

1965 vergi sıralamasında

elde edilen başarı