27 / 162
27
Kuruluş sözleşmesine göre tesisin
iki aşamada kurulması öngörülmüş-
tü. Birinci dönemde kurulacak tesis
yılda 130 bin ton Monoamonyum
Fosfat (MAP) veya 330 bin ton muh-
telif kompozisyonda kompoze güb-
re üretebilecek; ikinci dönemde ila-
ve edilecek tesis ise yılda 190 bin
ton sülfürik asit ve 66 bin ton fos-
forik asit üretecek birimlerden olu-
şacaktı.
İlk dönemde kurulacak tesisin 1978-
79 yıllarında devreye girmesi plan-
lanıyordu ve toplam yatırım tutarı
228,3 milyon TL (yak. 16 milyon do-
lar) idi.
6
Bunun 83 milyon TL’si öz
kaynaklardan karşılanacak, 123 mil-
yon TL’si iç ve dış kredilerden temin
edilecekti. Yararlanılan teşvik tutarı
ise 22,3 milyon TL idi.
7
İsim konusu gündeme geldiğin-
de ortaya atılan ilk fikir “Çukurova
Gübre” olmuştu. Ancak Nihat Gök-
yiğit, “Burası Torosların bölgesi.
Adını Toros Gübre koyalım,” diye-
rek şirketin isim babalığını yapmış-
tı. Gerekli evrakın tamamlanmasıy-
la Toros Gübre ve Kimya Endüstri-
si A.Ş., 13 Mayıs 1974 tarihinde res-
men kurulmuştu.
Yer arayışları
Şirketin kuruluşu tamamlandıktan
sonra atılacak ilk adım, fabrikanın
inşa edileceği arazinin seçilmesiydi.
Tesisin Çukurova’da kurulma mec-
buriyeti doğal olarak yer seçimine
bir kısıtlama getiriyordu. 1975 yılın-
da Toros Tarım ile Sanayi Bakanlığı
arasında gerçekleşen muhtelif yazış-
malarda, İskenderun Körfezi’nden
Silifke’ye kadar 26 muhtelif yerin in-
celendiği, ancak kara-deniz ulaşımı,
enerji ve su temini ve çevresel şart-
lar bakımından pek az yerin fabri-
ka kurmaya uygun olduğu, buluna-
bilen yerlerin de Toprak Reformu,
Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve
köy kanunları çerçevesinde pek çok
yasal sınırlamaya tabi olduğu belir-
tiliyordu. Yapılan araştırmalar so-
nucunda belirlenen iki seçenekten
biri Ceyhan’da, bugün BOTAŞ te-
sislerinin biraz batısındaki Gölova-
sı mevkii, diğeri ise Silifke’de Gök-
su Irmağa’nın doğusunda, Altınkum
köyü civarındaki bir araziydi. Daha
sonra bunlar arasından Gölovası se-
çeneği bazı yasal engeller nedeniyle
elenecek ve Silifke’deki 155 dönüm
genişliğindeki arazi 1974 yılında sa-
tın alınacaktı.
Ne var ki bu seçim, aynı zamanda,
inşaat iznini alabilmek üzere uzun
ve çözümsüz bir formalite marato-
nunu da beraberinde getirecekti.
Söz konusu yıllarda bürokrasinin
yarattığı sorunlar, bilhassa özel sek-
tör ve yabancı yatırımcılar için bık-
tırıcı düzeydeydi. Yatırım yapılacak
araziye inşaat yapma izninden baş-
layan formalite düzeni, ithal edile-
cek malzeme ve teçhizat için yerli
imal durum belgesi alma, ithal mü-
saadesi, tahsisler, döviz transferi,
denizaşırı nakliye evraklarının dü-
zenlettirilmesi ve gümrük muame-
leleri gibi bitmek bilmez bir silsile
ile devam etmekteydi. Her formali-
te için gerekli evrakların toplanma-
sı, rapor edilmesi, gerekli girişimle-
rin ilgili makamlara yazılı ve sözlü
olarak yapılması, bunların da yeterli
olmaması halinde şahsen, söz konu-
su yatırım kararına uzak yakın hiç-
bir teknik ilişkisi olmayan kişilere
durumun açıklanması ve bu kişile-
rin ikna edilmeye çalışılması, yatırı-
ma heves eden kişilerin çok değer-
li zaman ve emeklerinin havaya git-
mesine yol açıyordu.
10
Toros’un da projesini onaylatmak
için bir bakanlıktan diğerine, bir
J
Silifke
J
Mersin
J
Adana
J
Ceyhan
Altınkum’da fabrika
için satın alınan arazi
Ceyhan Gölovası
mevkiinde bakılan
ilk arazi
Mevcut
fabrika