40 / 56
oluşturuyor. Bilindiği gibi sulama tesisleri, bölgedeki altyapı yatı-
rımları arasında en büyük paya sahip. Şanlıurfa-Harran Ovaları
Sulaması sayesinde 1995 yılında 30 bin hektar olan sulanabilir
arazi, 2013 yılında 150 bin hektara ulaştı. GAP Master Planı, Böl-
geyi “Tarım ve Tarıma Dayalı İhracat Merkezi” haline getirmeyi
hedefliyor. Bu plan, hem tarıma girdi veren hem de tarım ürünleri
işleyen sanayilerin geliştirilmesini kapsıyor.
GAP ile bölgenin tamamında sulu tarıma geçilmesi ve Bölge Kal-
kınma Planı’nda öngörülen ürün desenine ulaşılmasıyla, kuru
tarıma göre 3-7 kat gelir artışı ve 2-4 kat istihdam artışı sağlan-
ması hedefleniyor. Bölgede sulama öncesi ve sonrası üretime ba-
kıldığında, daha şimdiden büyük bir fark ortaya çıkmış durum-
da. Önceden tarımsal ürünler buğday, arpa ve mercimekle
sınırlıyken, daha sonra bunlara pamuk ve son yıllarda ikinci
ürün olarak mısır eklendi. GAP Bölgesi, 2013 verilerine göre,
Türkiye’deki pamuk üretiminin %58’ini, kırmızı mercimeğin
%98’ini, antepfıstığının %85’ini, arpanın %16’sını, durum buğ-
dayının %46’sını ve mısırın %27’sini tek başına üretiyor. Bölgede
sulama yatırımlarının tamamlanmasıyla birlikte özellikle yaş
sebze, meyve ve endüstri bitkilerinin (pamuk, mısır, soya) üreti-
minde büyük artış bekleniyor.
Bölgenin sulu tarıma açılmasıyla sanayide de önemli gelişmeler
yaşandı. 2000 yılında 503 milyon ABD doları olan ihracat, 2013
yılında 8,9 milyar dolara ulaştı. GAP Bölgesi’nden yapılan ihraca-
tın Türkiye toplam ihracatı içindeki payı da aynı dönemde
%1,8’den %5,9’a yükseldi. GAP Bölgesi’nde 2000 yılında 679 olan
ihracatçı firma sayısı, 2013 yılında 2.674 oldu; 39.000 olan istih-
dam sayısı da 170.811’e çıktı.
YATIRIMLARA DEVAMEDİLİYOR
GAP kapsamında bugüne kadar 13 tanesi hidroelektrik santrali
(HES) olmak üzere toplam 19 baraj tamamlandı. GAP enerji yatı-
rımlarında %74 oranında fiziki gerçekleşme sağlanırken, işletme-
ye alınan HES’lerin ülke genelinde üretilen hidrolik enerji içindeki
payı %49,3’e ulaştı.
Su depolama yapıları olan barajların inşasının ardından, GAP’ın te-
mel eksenini oluşturan sulama yatırımlarında çok önemli gelişmeler
sağlandı. Bugüne kadar 971 km ana kanal hizmete sokuldu. Projeler
%40 oranında tamamlanırken, 424.710 hektar alan sulamaya açıldı.
GAP Bölgesi’nde ekonomik ilerlemenin yanında sosyal açıdan da
önemli yol kat edildi. Tüm eğitim kademelerindeki okullaşma
oranlarında artış yaşanan bölgede, 2006 yılından sonra kurulan 6
üniversiteyle birlikte 9 il yükseköğretim olanağına kavuştu. Prog-
ram sayısı ve üniversiteye kabul edilen öğrenci sayısı arttı, öğren-
ciler daha modern koşullarda eğitim olanağına sahip oldu.
Bölgede 2007 yılında 96 hastane ve toplam 9.980 yatak mevcut
iken, 2013 yılında hastane sayısı 122’ye, yatak sayısı 16.364’e
yükseldi. Bölgenin ulaştırma altyapısı karayolu, havayolu ve de-
miryolu yatırımlarıyla iyileştirildi ve güçlendirildi. 8 havaalanı ile
tüm illerin hava ulaşımı sağlandı.
TOROS TARIMVE GAP
Türkiye’nin en önemli tarım merkezlerinden biri olan GAP, Toros
Tarım açısından da büyük önem taşıyor. GAP, bir bakıma Toros’un
40
DOSYA