55 / 104
54
pH de erinde belirgin olarak bir azalma meydana getirdi i ve bunun sonucu olarak topra ın
EC de erinde bir artı oldu u görülmektedir. Benzer sonuç Çolako lu ve Yener tarafından
Gediz Ovası ba ve pamuk alanlarında da belirlenmi tir. Topra ın pH de erinde azalmaya zıt
olarak EC de erindeki yükselme, toprakta meydana gelen asitle me nedeni ile daha önce bitki
tarafından alınamaz formda olan besin elementlerinin yarayı lı hale geçmesi nedeni topra ın
EC de erini arttırmasındandır. Bu artı özellikle topra ın fosfor, demir ve çinko miktarlarında
belirgin olarak görülebilir. Çolako lu ve Yener’in yaptı ı çalı mada pamuk ve asma bitkisinin
yaprakarında kükürt uygulanmayan parsellere oranla kükürt verilen parsellerdeki bitkilerin
yapraklarında bu besin elementleri miktarının çok fazla artı gösterdi i ve ürün miktarında %
20’nin üzerinde bir artı oldu u kaydedilmektedir.
Sera topraklarında çok rastlanmasa bile bazı durumlarda topra ın pH de erinin 6 veya
6’nın altında olması durumunda topra a kireçleme materyalleri vermek sureti ile topra ın pH
de eri yükseltilmelidir. Çok dü ük pH de erine sahip topraklarda topra ın pH de erin
yükseltilmesi ile birlikte çok dü ük pH de erlerinde yüksek konsantrasyonda bulunan demir
ve aliminyum elementlerinin toksik etkisi de azaltılmı olur. Topra a ilave edilen kireçleme
materyallerinin ayrı ması sonucu topra a geçen kalsiyum iyonu toprakta asitli i meydana
getiren hidrojen iyonları ile (kil mineralleri üzerine ba lı) yer de i tirerek toprak asitli inin
giderilmesini (pH de erinin yükselmesini) sa lar. Toprak pH de erinin yükseltilmesi için
kullanılan bazı kireçleme materyalleri ve nötralle tirme yüzdeleri Çizelge 25’ de verilmi tir.
Çizelge 25: Kireçleme Materyalleri ve Nötralle tirme De erleri (Güzel, 1982).
smi
Kimyasal formülü
Nötralle tirme
de eri %
Suda çözünme
oranı
Kireç
CaCO
3
100
15
Kalsiyum oksit
CaO
179
-
Kalsiyum hidroksit
Ca(OH)
2
136
1600
Dolomit
CaMg(CO
3
)
2
109
8
Etki de erleri bakımından birbirinden farklı olan kireçleme materyallerinin etkinli i
suda çözünme oranlarına, ö ütülme irili ine (çapına) ve safiyetine ba lıdır. En çok kullanılan
kireçleme materyallerinden kirecin (CaCO
3
) suda çözünme (Ca+HCO
3
) oranı bir litre suda
10-15 mg kalsiyum (Ca) miktarındadır (Mengel ve Kirkby, ) (Ziemer, 1968). Kireçleme
materyallerinin en uygun uygulama zamanı tohum ekimi veya fide dikiminden en az bir ay
kadar önce topra a uygulanmalıdır. Toprak ile karı tırılan kireçleme materyallerinin
topraktaki hidrojen iyonlarını nötralle tirmede gerçekle en kimyasal reaksiyonlar a a ıda
örnekler halinde verilmi tir.
CaCO
3
+ H
2
O Ca+
2
+ HCO
3
-1
+OH
-1
OH
-1
+ H
+
H
2
O
Yukarıdaki kimyasal reaksiyondan görülebilece i gibi toprak çözeltisinde bulunan ve
topraktaki kolloidlere ba lı olarak bulunan hidrojen iyonları nötralize edilerek topra ın pH
de eri dengeye gelir. Ancak, toprak havasında bulunan CO2 ve organik maddenin
parçalanması sonucu olu an HCO3 topra a ilave edilen kireçleme materyallerinin hızlı
çözünmesini sa layarak toprakta kalsiyum bikarbonat Ca(HCO3)2 meydana getirebilir.