6 / 20
olmasına rağmen tuzluluğu yüksek olan sulama suyu ile pamuğun sulanmasında yine
büyük ürün kaybı olur (Tablo-5)..
Şekil-2: Toprak tuzluluğunun çeşitli bitkilerde verim kaybına etkisi.
Tablo-5: Tuzluluğu yüksek olan sulama suyu ile pamuğun sulanmasında ürün kaybı
Toprak
Tuzluluğu(ECmmhos/cm) 7.7 9.6 13 17 27
Su
Tuzluluğu(ECmmhos/cm) 5.1 6.48.412 18
Ürün Potansiyeli
100 90 75 50 0
Toprak tuzluluğunu arttıran sebeplerin başında toprak taban suyunun tuzluluğu, sulama
suyunun kalitesi, aşırı sulama, ve yüksek sıcaklık ile buharlaşma gelmektedir. Tuzluluk
etkisi bulunan veya taban suyu yüksek olan yörelerde aşırı sulama tuzluluk etkisini
arttırabileceği gibi topraktan bitki besin elementlerinin yıkanmasına neden olur. Bazı
yörelerde (Büyük Menderes ovası) sıcak su- buhar kaynaklarından gelen suyun
akarsulara karışması nedeniyle akarsular bor ile kirlenmektedir. Pamuk için kullanılan
sulama suyundaki bor miktarının litrede 2.1 mg dan fazla olması durumunda toksik etki
meydana gelir ve bitkilerde kuruma olur.
Toprakta meydana gelen tuzluluğun çeşitli kimyasallara kullanarak ve drenaj tedbirleri
alınarak toprak tuzluluğu azaltılabilir. Tuzluluğun azaltılabilmesi için bu konuda uzmana
danışılması ve toprak analizlerinin yaptırılması gerekmektedir. Toprak tuzluluğunun
azaltılması için genellikle JİPS (CaSO4 2 H2O) kullanılmaktadır. Bu madde ülkemizde
doğal olarak bulanabildiği gibi kimya sanayinde(gübre sanayi) yan ürün olarak ta elde
edilmektedir. Jipsin bünyesinde bulunan (Ca), toprakta tuzluluğu meydana getiren ve kil
mineraline bağlı olan sodyum (Na) yer değiştirerek sodyum açığa çıkar. Serbest kalan
sodyum yıkama suyu ile yıkanarak bitkinin kök bölgesinden uzaklaştırılır ve drene edilir.
Jips (kalsiyum sülfat) hiçbir zaman gübre yerine geçmez bugünkü klasik anlamda
gübrelerde bulunan Azot Fosfor potasyum ve mikro elementleri ihtiva etmez ancak bazı
kuruluşlar jipsin bünyesinde kalsiyum (Ca) ve kükürt (SO4) bulunduğu gerekçesiyle jipsi
gübre diye tanımlamaktadırlar. Jipsin bünyesinde bulunan bu iki element bitkinin sadece
kalsiyum ve kükürt ihtiyacı içindir, hiçbir zaman azot fosfor ve potasyumun yerine
geçmez. Devamlı olarak sülfatlı gübre kullanımı (amonyum sülfat-potasyum sülfat) ile
kireçli topraklarda bol bulunan kalsiyum ile sülfat birleşerek toprakta jips oluşumu
meydana gelebilir. Ancak oluşan jips materyali toprak tuzluluğunun azaltılması için yeterli
değildir. toprak tuzluluğunun azaltılması için(tuzluluğun azaltılacağı toprak derinliği ve
topraktaki sodyum miktarı) dekara 500-2000 kg arasında jips kullanılabilmektedir. Bu
konudaki gerekli bilgiler toprak ıslahı konusunda bir uzman tarafından önerilmelidir.