Topraga Dusen Bereket

143

Topraktaki çinko eksikliği yalnız Türkiye’de değil, tüm dün-

yada özellikle çocuk gelişimini olumsuz etkileyen büyük bir

tehlike. Türkiye’de çinko eksikliği özellikle kırsal kesimde

yaşayan çocuklar arasında son derece yaygın. Çinko, bağı-

şıklık sisteminin iyi çalışmasından hücrelerin yenilenmesi-

ne, duyuların güçlenmesinden protein sentezine, A vitami-

ninin hücrelere taşınmasından kandaki yağların dolaşımına

kadar birçok yarar sağlıyor. Çinko eksikliği, anne karnında-

ki veya yeni doğmuş bebeklerin fiziksel ve zihinsel gelişimi-

ni ciddi şekilde olumsuz etkiliyor. İnsülin hormonunun akti-

vasyonunu sağlaması açısından da diyabet ve böbrek has-

taları için hayati öneme sahip olan çinko, hücre yenilenme-

sindeki etkin rolünden dolayı yara, sivilce, uçuk ve aknele-

rin hızla iyileşmesine de yardımcı oluyor.

Dünyada çinko eksikliğiyle mücadele etmek için çok sa-

yıda uluslararası kuruluş tarafından çeşitli projeler yürü-

tülüyor. Bunlardan biri de, UNICEF’in başlattığı “Zinc Sa-

ves Kids” (Çinko Çocukları Korur) kampanyası. Çinko prob-

lemini gidermenin en hızlı yolu tüketilen gıdaların içeriği-

ne çinko katmak. Ancak daha çok kırsal kesimi etkileyen

çinko eksikliğiyle mücadelede bu pahalı yöntemin başarı-

ya ulaşması oldukça zor görünüyor. Bu nedenle günümüz-

de Hindistan, Bangladeş, Afganistan, Çin ve Afrika’da geniş

kitleleri etkileyen çinko eksikliğiyle mücadele etmek için

daha köklü çözümlere ihtiyaç duyuluyor. İsmail Çakmak’a

göre çözümün yolu, öncelikle insanların her gün tüketti-

ği tarımsal ürünleri çinko bakımından zenginleştirmekten

geçiyor:

Bu insanlar, zaten evlerinin arkasında çeltik yetiştiriyor, mısır

yetiştiriyor. Bu tip yetiştiriciliğin yapıldığı yerlerde, tıpkı Orta

Anadolu’da olduğu gibi, çinko katkılı gübre kullanıldığı za-

man hem bitkinin büyümesine katkıda bulunuyorsunuz, hem

dane kalitesini iyileştiriyorsunuz, hem de halk sağlığına kat-

kı sağlıyorsunuz.

Çinkonun sağlık açısından önemi

problemler azalıyor. Konya’da

tarlaya çinko sülfat atılan yerler-

deki bitkiler daha iyi görünüyor-

du. Hatta yoğun toprak ve yap-

rak örneklemeleri yaptık, Çukuro-

va Üniversitesi’ne getirdik, orada

analiz ettik. Bu gözlemlerin sonu-

cunda anladık ki Türkiye’de ciddi

bir çinko problemi var.

Ne var ki bu tespitler doğrultusun-

da çalışmaların sürdürülmesi için

desteğe ihtiyaç vardı. Bu destek,

NATO’nun TÜBİTAK üzerinden yü-

rüttüğü “İstikrar İçin Bilim” (Science

for Stability) Programı çerçevesin-

de sağlandı. İsmail Çakmak ve ekibi-

nin Orta Anadolu ve GAP bölgesini

kapsayacak şekilde çinko, demir ve

bor oksit elementlerinin tarımsal et-

kisi üzerine sürdürdüğü proje, Tür-

kiye, Portekiz ve Yunanistan’dan ka-

tılan 150 proje arasında ilk üçe gi-

rerek 1 milyon dolarlık bir destek

fonu kazandı. Projenin seyrini değiş-

tiren bu destek sayesinde 1993 yılın-

da Konya, Eskişehir ve GAP bölgesin-

de çinkolu gübreleme denemeleri-

ne başlandı. Söz konusu denemeler-

de özellikle Konya ve Eskişehir çev-