41 / 72
2.4.3. Potasyumlu Gübrelerin Etkinli i
Topra a do rudan katı formda uygulanan potasyumlu gübrelerin elveri lili i üzerine
topraktaki kil minerallerinin cinsi ve % miktarı, toprak rutubeti (topra ın kuruması ve ıslanması),
topra ın organik madde miktarı, uygulanan azotlu gübrenin formu (NH
4
-N), toprak sıcaklı ı
(topra ın donması ve çözünmesi) ve topra ın pH de eri etkili olmaktadır.
Bitki tarafından, bitkinin kök geli me ortamından potasyum iyonu (K
+
) halinde alınır.
Gübre olarak verilen potasyumun veya daha önce toprak kolloidleri (kil-organik madde) tarafından
tutulmu olan potasyumun alınım oranı, toprak solusyonunda iyon (K
+
) haline geçmi olan
potasyumun kil minerallerinde tutulma yerine göre (kil tipine ba lı olarak) de i ir. Bitkiler toprak
çözeltisindeki potasyumu almak sureti ile toprak çözeltisinde azalan potasyumun yerine kil
mineralleri tarafından tutulmu de i ebilir potasyum tekrar toprak solusyonuna geçerek bitkiler
için yarayı lı hale gelir.
Topraklarda potasyum ekil 17’de gösterildi i gibi farklı konumlarda tutulur (Mengel ve
Header, 1973). Farklı konumlarda tutulan potasyumun serbest bırakılması (toprak solusyonuna
geçmesi), potasyumun kil mineralleri tarafından tutulma yerlerine ba lı olarak de i ir. Bitkiler
tarafından en kolay bir ekilde yararlanılabilir halde olan potasyum kil minerallerinin yüzeyinde
tutulan potasyum iyonudur. kinci derecede ise kil mineralleri kö elerinde tutulan potasyum
yarayı lı hale geçer. Kil minerallerinin kristal tabaka aralarındaki bo luklara giren K
+
iyonu kil
minerallerindeki suyun kaybolması nedeni ile potasyum sıkı bir ekilde tutulur (fiske olur). Bu
potasyumdan bitkinin yararlanması az olur.
d = yüzeyde tutulma
k = kö ede tutulma
i = içte tutulma
ekil–17: Potasyumun Toprakta Kil Minerallerine Farklı Konumda Ba lanması
Ya ı veya sulama suyu ile topraktan potasyumun yıkanıp uzakla ması az olmaktadır.
Ancak tek tabakalı kil minerali olan kaolen’in hakim oldu u ve çok kumlu topraklarda potasyumun
tutulma oranı di er kil minerallerine oranla daha az olması nedeni ile az da olsa potasyum
yıkanması olur. Bu gibi durumlarda potasyumun bölünerek birkaç kısım halinde verilmesi yararlı
olur. Ancak meyvecilikte kullanılan damla sulama yöntemi ile böyle bir yıkanma olayı olmaz.
Potasyumlu gübre formlarının (K
2
SO
4
, KCl, KNO
3
ve KH
2
PO
4
gibi) bitkilerin geli mesi, verimi ve