18 / 104
17
1.4.4. Kompoze (karı ım) Gübreler
Bitkilerin beslenmesi için mutlak gerekli iki veya üç ana besin maddesini ihtiva eden
gübrelerdir. Uygulama kolaylı ı ve birim etkili madde bakımından di er mineral gübrelere
oranla daha ucuzdur. Topra ın verimlilik durumu hakkında bilgisi olmayan üreticiler dengeli
gübre kullanımı için kompoze gübre kullanımını tercih ederler. Genellikle granül halinde
üretilen kompoze gübrelerin di er mineral gübrelerde oldu u gibi bir kimyasal formülünün
yazılması mümkün de ildir. Bunun nedeni ise karı ımı meydana getiren azot, fosfor ve
potasyumun hangi mineral gübrelerden geldi i ço u zaman bilinmez. Bu nedenle kompoze
gübreler genellikle % etkili madde miktarları ile (20-20-0 ve 15-15-15 gibi) anılırlar.
Ülkemizde üretilen kompoze gübrelerin bazıları unlardır. 20-20-0, 20-32-0 + Zn + % 4 S,
15-15-15, 8-24-8, 20-10-10, 10-20-20 + Zn + % 6 S, 18-24-12 + Zn, 15-25-15 + % 2 Zn ve
25-5-10 eklinde etkili madde ihtiva eden gübrelerdir. Kompoze gübrelerde birinci rakam %
N, ikinci rakam % P
2
O
5
ve üçüncü rakam % K
2
O miktarını belirtir. Bu kompoze gübrelere
gerekti inde di er makro besin ve mikro besin elementi ihtiva eden gübreler ilave edilebilir.
Nitekim, ülkemizde yapılan geni çaplı bir ara tırma sonucunda topraklarımızın büyük
ço unlu unun çinko bakımından yetersiz oldu u ve bunun en kolay giderilme yolunun
kompoze gübrelere çinkolu bile ikler (ZnSO
4
.7H
2
O veya ZnO) ilave edilmesi yolu ile
giderilebilece i belirtilmi ve bu nedenle çinko katkılı kompoze gübreler üretilmi tir. Sera ve
bahçe bitkilerinin tuzlulu a ve özellikle klora hassas olmaları nedeni ile son yıllarda üç
besinli kompoze gübrelerin bazıları potasyum sülfat bazlı (SOP) olarak üretilmektedir. Bu
gübrelerden en yaygın olan gold15:15:15 ve süpergold 10-20-20 + % 6 S + Zn olan tipleridir.
Bu gübreler seralarda fide dikim öncesi topraktan emniyetle uygulanabilir.
Kompoze gübrelerin üretiminde iki veya 3-4 farklı yapıya sahip olan gübrelerin bir
granül yapıda bulunabilmesi ve granül hale getirilebilmesi için granül yapının çekirde ini
olu turmak amacı ile kuvarz kumu veya yıkanmı dere kumu kullanılma mecburiyeti vardır.
Bunun yanında kaplama maddesi, rutubet önleyici antikek maddeleri ve üreten firmanın
belirledi i renk maddesi bulunmaktadır. Bu gübreler ülkemizde TSE normlarına göre
üretilmektedir. Kompoze gübrelerin yapımında katkı ve dolgu maddeleri kullanılması nedeni
ile suda çözünme oranları dü ük ve suda eridiklerinde suda kolay erimeyen maddeler
bırakmaları nedeni ile damla sulama ile birlikte uygulanmaz. Damla sisteminde kullanılmaları
durumunda tıkanma meydana gelebildi i gibi etkinlikleri de çok az görülür.
1.4.5. Kalsiyumlu Gübreler
Bitkilerin ihtiyaç duydu u besin elementlerinden biri olan kalsiyum aynı zamanda
toprakta asitli in nötralize edilmesi amacı ile de kullanılır. Toprak asitli inin giderilmesi için
kireçta ı “kalsiyum karbonat” (CaCO
3
, yanmı kireç “kalsiyum oksit” (CaO), kalsiyum
hidroksit (Ca(OH)
2
) ve bir çift tuz olan dolomit (CaCO
3
+ MgCO
3
) kullanılır. Hem topra ın
nötralizasyonu bakımından ve hemde bazı gübrelerde katkı-dolgu maddesi olması bakımından
çe itli kalsiyumlu bile ikler gübrelerde bulunur. Kacar ve Katkat (1999)’ın bildirdi ine göre
Mehring (1948 bazı gübrelerin kalsiyum miktarlarını Çizelge 9’da verdi i gibi belirtmi tir.
Kalsiyum ihtiva eden bu materyallerden jips ve kalsiyum siyanamid gübre olarak
de erlendirilmemektedir.