14 / 104
13
Yukarıda sınıflandırılması verilen gübreler kullanım ekli olarak topraktan, damla
sulama ve ya murlama olmak üzere çe itli ekillerde uygulanabilir.
1.4.1.Azotlu Gübreler
Azotlu gübreler bünyelerindeki azotun formuna ba lı olarak amonyumlu (NH
4
),
nitratlı-amonyumlu (NO
3
-NH
4
), nitratlı (NO3) ve amidli (-NH
2
) olmak üzere dört ayrı gruba
ayrılır.
Amonyumlu gübreler:
Bünyelerinde azotu amonyum azotu (NH
4
-N) halinde ihtiva
eden gübrelerdir. Bu gübrelerden ülkemizde en çok kullanılan gübre amonyum sülfat
(NH
4
)
2
SO
4
gübresidir. Bünyesinde ortalama olarak % 21 oranında azot ihtiva eder. Beyaz
eker kristali eklinde bir yapıya sahip oldu undan üreticiler tarafından eker gübre olarak
adlandırılmaktadır. Rutubet çekme özelli i az fakat tuzluluk indeksi di er mineral gübrelere
oranla en yüksek gübredir. Bu nedenle damla sulamada kullanılması fazla önerilmez.
Amonyum sülfat gübresinin bünyesinde azota ilave olarak sülfat (SO
4
) formunda ortalama
olarak % 24 oranında kükürt (S) ihtiva eder. Ülkemizde TS 856 normlarına uygun olarak
üretilen gübre fizyolojik yönden asit karakterli (daha sonraki bölümde açıklanacaktır) olup
daha çok topraktan ilk gübrelemede (toprak altı, taban veya temel gübreleme) ve ço unlukla
açıkta yapılan yeti tiricilikte üst gübrelemede kullanılmaktadır. Azotu amonyum formunda
ihtiva eden amonyum klorür (NH
4
Cl) gübresinin tuzluluk indeksi yüksek olması ve
bünyesinde klor ihtiva etmesi nedeni ile ülkemizde üretilmez ve üreticiler tarafından
kullanılmamaktadır. Amonyum klorür gübresinin bünyesinde % 26 N ve % 66 Cl
bulunmaktadır. Basınç altında sıvıla tırılmı veya kullanım kolaylı ı bakımından su ile
kar ıla tırılarak sıvı hale getirilmi amonyak gazı topra a veya sulama suyuna uygulandı ında
azotu amonyum formuna dönü mekte ve bu gübrenin gaz halinde olanında % 82 oranında
azot (N), sulu olan tipinde ise ortalama % 20 oranında azot (N) vardır. Gerek sıvıla tırılmı ve
gerekse basınç altındaki sıvı amonyak ülkemizde kullanılmamaktadır.
Nitratlı gübreler:
Bünyesinde azotu nitrat (NO
3
) formunda ihtiva eden gübre sodyum
nitrat (NaNO
3
) gübresidir. Bu gübre ülkemizde üretilmedi i gibi ithal yolu ile de
getirilmemektedir. Ülkemizin toprak artları için uygun olmayan bu gübre bünyesinde % 16
N oranında azot ve % 26 oranında sodyum ihtiva eder. Tuzluluk ve alkalilik oranı en yüksek
olan bir gübredir. Bu gübre bünyesindeki yüksek sodyum nedeni ile bahçe tarımı ve
seracılıkta katiyetle kullanılmaz. Azotu sadece nitrat formunda ihtiva eden kalsiyum nitrat,
potasyum nitrat ve magnezyum nitrat gübreleri de mevcuttur. Bu gübreler potasyumlu,
kalsiyumlu ve magnezyumlu gübre olarak tanımlandıklarından kendi kısımları içinde
verilecektir. Sera üretiminde gerek sulama suyunun pH de erinin azaltılmasında ve gerekse
damla sulama sisteminde meydana gelen tıkanmaların açılmasıyla kullanılan konsantre nitrik
asit bünyesinde hacimce % 17 oranında azot (N) ihtiva etmektedir.
Amonyum ve nitratlı gübreler:
Bünyesinde azotu hem amonyum (NH
4
) ve hemde
nitrat (NO
3
) formunda ihtiva eden gübrelerdir. Üretim tekni ine ve kullanım alanlarına ba lı
olarak bünyelerindeki azot miktarı % 15 N ile % 34.5 N arasında de i mektedir. Ülkemizde
TSE 836 normlarına göre % 26 N ve % 33 N ihtiva eden amonyum nitrat gübresi
üretilmektedir. Amonyum nitrat (NH
4
NO
3
) gübresinin % 26 N ve % 33 N tipleri tarımda daha
çok üst gübrelemede (ara çapalamada, sulamada, hububatta toprak üstüne) kullanılır. % 33 N
veya % 34.2 N ihtiva eden tipleri daha çok damla sulama ve ya murlama ile bitkilere
verilebilmektedir. Amonyum nitrat gübresi do al olarak fizyolojik yönden nötr karakterli bir
gübre olmasına ra men amonyum iyonunun nitrata dönü mesi ve NH
4
alımı nedeni ile çok az