16 / 104
15
çözünen fosforlar bitki tarafından alınabilir fosfor, üçünün toplamı ise toplam fosfor (P
2
O
5
)
miktarını ifade eder. Fosforlu gübre ambalajlarında bu durumun belirtilmesi gerekmektedir. ,
Süper fosfat:
Bu gübre normal süper fosfat olarak adlandırılabilir. Bünyesinde % 16-
18 oranında P
2
O
5
ihtiva eden bir gübredir. htiva etti i fosforun büyük bir kısmı (% 90) suda
çözünür formdadır. Süperfosfat gübresi bünyesinde fosforu H
2
PO
4
-
formunda ihtiva eder.
Yapısında 3 CaH
4
(PO
4
)
2
H
2
O + 7CaSO
4
aynı zamanda jips ve su bulunur. Bu nedenle ihtiva
etti i etkili madde (P
2
O
5
) oranı dü üktür. Granül yapı haline getirilen süper fosfat gübresi son
yıllarda ülkemizdeki fabrikalarda üretilmemektedir. Bunun nedeni ambalaja ve nakliye
masraflarının triple süper fosfata oranla daha yüksek olması ve bünyesinde jips (alçı) ihtiva
etmesi ile pH de eri yüksek kireçli topraklarda yarayı lılık oranının daha az olmasındandır.
Bu gübre asidik karakterli (Do u Karadeniz) toprakları için uygun bir gübredir. Bu gübrenin
normal süper fosfatın kısaltılmı ı olan NSP eklinde simgelenmesi nedeni ile simgede
bulunan N harfi azot de il normal (N) kelimesi içindir. Bu nedenle bazı üreticiler NSP
gübresinde N harfinden dolayı azot (N) bulundu unu zannederek kullanmaktadırlar. Bu ise
do ru de ildir. NSP gübresi hiç azot ihtiva etmez.
Triple süper fosfat (CaH
4
(PO
4
)
2
.H
2
O):
Süper fosfata oranla daha konsantre olarak
üretilmi olan bu gübrede etkili madde oranı % 44-52 arasında de i mekle birlikte ülkemizde
% 42-44 P
2
O5 ihtiva eden tipi üretilmektedir. htiva etti i fosfor suda çözünür ve bitki
tarafından alınabilir (H
2
PO
4
) formundadır. Granül yapıya sahip olan bu gübre, bünyesinde
jips ihtiva etmez ve kükürt bulunmaz. Süper fosfat gübresinde kükürt (S) bulunması, üretim
a amasında kullanılan fosforik asidin bazı durumlarda kükürt ihtiva etmesinden
kaynaklanmaktadır.
Ham fosfat:
Fosforlu gübre üretiminde kullanılan bir hammadde olmasına ra men
bünyesindeki etkili madde oranı (% 30-35 P
2
O
5
) olanlar ve dü ük oranda flor ihtiva eden
tipleri, çok ince ö ütülerek PH de eri 5.5’ten az olanlar topraklarda ve ekolojik tarım
sisteminde fosfor kayna ı olarak kullanılabilir.
Bünyesindeki fosforu asit toprak artlarında yarayı lı hale geçen Bazig slag (Thomas)
fosfat) ve Rhenania fosfat gübreleri ülkemizde üretilmedi i gibi, ülkemiz toprak artları
nedeni ile ithal de edilmemektedir. Bünyesindeki fosforun sitrik asitte çözünebilir fosfor
olması ve üretim maliyetinin yüksek olması nedeni ile dikalsiyum fosfat gübresi de ülkemizde
üretilmez ve ithal edilmemektedir.
Mono amonyum fosfat (MAP):
Damla sulama sistemi ile yapılan gübrelemede
(Fertigation) ve yaprak gübreleri üretiminde kullanılan mono amonyum fosfat gübresi
(NH
4
.H
2
PO
4
) % 61 P
2
O
5
ve % 12 N ihtiva eder. Bu gübrenin topraktan uygulana tipi ise % 11
N ve % 52 P
2
O
5
ihtiva eder. MAP gübresi beyaz kristal yapıya sahip, katkı-dolgu maddesi
ihtiva etmeyen, suda çözünme oranı % 20 kadar olan, fizyolojik yönden asit karakterli ve sera
yeti tiricili nde fosfor kayna ı olarak ençok kullanılan gübredir. Bu gübrenin fosforu
H2PO4- formunda olması nedeni ile hafif asit artlarda alımı daha kolaydır. Tuzluluk indeksi
en dü ük olan gübrelerden biridir. Seracılıkta kullanılan gübreler içinde etkili madde miktarı
yüksek (% 12 N + % 61 P
2
O
5
= % 73) olan bir gübredir.
Mono potasyum fosfat (MKP):
MAP gübresi gibi damla sulama ile ve yapraktan
gübrelemede kullanılır. MKP gübresi (KH
2
PO
4
) bünyesinde % 52 P
2
O
5
ve % 34 K
2
O ihtiva
eder. Suda çözünme oranı yüksek, katkı dolgu maddesi ihtiva etmez, beyaz kristal yapıya
sahip, fizyolojik asit karakterli ve tuzluluk indeksi çok dü ük olan bir gübredir. Suda
çözündü ünde bünyesindeki fosfor H
2
PO
4
-
formunda olması nedeni ile hafif asit sera