7 / 12
TOROS TARIM > Çiftçi Dostu > Gübreleme Önerileri > Patateste Dengeli Gübreleme
ÜST GÜBRELEME
Patates ekiminden sonra yapılan gübrelemeye üst gübreleme denir. Uygulanan sulama yöntemine (karık veya yağmurlama), patatesin gelişme dönemindeki bölgenin yağış
durumuna bağlı olarak üst gübrelemede farklılıklar olabilmektedir. Patates ekiminden sonra patatesin toprak yüzeyine çıkış yapmadan hemen önce bazı yörelerde azotlu
gübrenin bir kısmı ve gerekirse taban gübreye ilave olarak potasyumlu gübre bu dönemde serpme olarak toprak yüzeyine verilir ve çok yüzeysel olarak toprağa karıştırılır. Bu
gübrelemeye düzleme gübrelemesi denilmektedir. İkinci üst gübreleme sulama karıkları hazırlandıktan sonra (ara çapada), üçüncü üst gübreleme yumruların meydana gelme
döneminde, son üst gübreleme ise yumruların irileşme döneminde yapılır. Üst gübrelemelerden sonra mutlaka sulama yapılmalıdır. Yağmurlama sulama sistemiyle sulama
yapılan tarlalarda gübreler toprak yüzeyine (karıkların yan yüzeylerine) verildikten sonra sulama yapılmalıdır. Suda kolay eriyen gübre formları tercih edilerek (%33N Amonyum
nitrat, üre ve potasyum nitrat) yağmurlama sistemiyle birlikte gübreler verilebilir. Her yağmurlamada gübre vermek (yumru olgunlaşma dönemi hariç) doğru bir gübreleme
yöntemidir. Bu sistemde gübreler ayrı bir tankta eritilir ve yağmurlama sistemine bağlanarak gübreleme yapılır.
ÜST GÜBRELEMEDE KULLANILAN GÜBRELER
AMONYUM SÜLFAT: Taban gübrelemede açıklanmıştı. Tuzluluk indeksi en yüksek olan bir gübre olması nedeni ile yağmurlama sistemi ile verilmesi durumunda yüksek dozda
kullanılması yaprak yüzeylerinde sıcak ve güneşli günlerde yanıklıklar meydana getirebilir.
ÜRE: %46 N (Azot) içerir. CO(NH2)2. Soğuk toprak şartlarında etkisi biraz geç görülür. Sıcak ve güneşli havalarda kireçli (yüksek pH) topraklarda toprağa karıştırılmadan uzun
süre toprak yüzeyinde kalırsa azot kaybı meydana gelir. Bu konuda daha geniş açıklayıcı bilgileri BUĞDAY’IN gübrelemesinde bulabilirsiniz.
AMONYUM NİTRAT (CAN): %26 etkili madde içerir. Özellikle patateste düzleme ve ara çapa (boğaz daldırma) dönemlerinde kullanılmalıdır. NH4NO3 %26 N amonyum nitrat
gübresi suda erime oranı az veya yavaş olması nedeni ile yağmurlama sistemi ile uygulamaya uygun değildir. Toprağa karıştırılarak kullanılmalıdır. % 26 N amonyum nitrat
gübresinin üretiminde bünyesindeki nitratın patlama özelliğimin azaltılması için üretim aşamasında bünyesine kireç (CaCO3) veya Dolomit kireci % 80 CaCO3+%20 MgCO3)
ilave edilmektedir. Tüm dünyada ve ülkemizde üretilen %26 N amonyum nitrat gübresinde %24-25 oranında patlamayı azaltıcı özelliği olan kireç veya dolomit kireci bulunur. Bu
özellik TSE ve E.C. gübre normlarına uygundur. %26 N Amonyum nitrat (CAN) gübresinin bünyesindeki kireç, toprağın kireç miktarını arttırmadığı gibi toprağın pH değerini de
yükseltmez.Budurumu basit bir hesaplama yaparak görelim.
Bir üretici patatesin veya başka bir bitkinin gübrelemesinde dekara (1000m2) 40 kg %26 N CAN gübresi kullanmış olsun. 40 kg gübrenin %25’i patlamayı önleyici kireç veya
dolomit kireci içerdiğine göre azotun yanında dekara 10 kg kireç verilmiş olur. Bir toprakta %2.5’ten az kireç olması durumunda o toprağa az kireçli toprak denilmektedir.Bir
dekarlık alanda 20 cm kalınlığında bir toprak tabakasında ortalama 250-300 ton toprak bulunmaktadır. Patates üretiminde yumruların gelişebildiği ve köklerin besi maddesi
aldığı toprak tabakası kalınlığı 30-40’cm dir. Patates üretimi hafif bünyeli topraklarda yetiştirildiği için bir dekarda 40 cm kalınlıktaki toprak tabakası 500 ton olur. 500 ton’un
%2.5’i 12.5 ton kireçtir (CaCO3). Dekara 40 kg %26 CAN amonyum nitrat vermekle dekara 10 kg kireç verilmişti. Toprakta az diye tanımladığımız 12.5 ton kirecin içine 10 kg
kireç ilavesi ile toprak kireçlenmez. Ayrıca, 1 ton patates ürünü ile ortalama 1.25 kg CaO kaldırıldığı ve ortalama 6 ton ürün ile 7.5 kg CaO (CaOx1.8= CaCO3) kaldırdığı ve
bununda 7.5x1.8=13.5 kg CaCO3 olduğunu bilmek gerekir.
Gübreleme ile toprağa ilave edilen 10 kg CaCO3’a karşılık patates bitkisi ve ürünü ile 13.5 kg (kireç) topraktan uzaklaştırılmaktadır. Bu nedenle %26 N CAN amonyum nitrat
kullanımı toprakta kireçleme etkisi meydana getirmez. Bu açıklamanın yanında kirecin (CaCO3 ) suda erime ( çözünme- iyonlara ayrılma= Ca+++CO3-2 veyaHCO3-1) oranını
çok düşük ( 1 ton suda 10-15 gr kalsiyum Ca) olması nedeni ile bir kg kirecin suda çözünmesi ( iyonlara ayrılması) için 66-100 ton suya ihtiyaç vardır. Bu nedenle kireç veya
dolomit kireci içeren %26 CAN Amonyum nitrat gübresinin (dolomit içeren tipi hariç) toprağın pH değerini yükseltecek düzeyde kireçleme etkisi yoktur.
AMONYUM NİTRAT (AN): %33 N azot (etkili madde) içerir. Suda erime oranı CAN gübresine oranla daha çabuk olması nedeni ile yağmurlama sulama ile de
uygulanabilmektedir.
POTASYUM NİTRAT: %13 N (azot) ve %46 K2O (potasyum) etkili madde içerir. Hafif tekstürlü (bünyeli) kumsal, milli ve milli-tın topraklarda potasyum az olduğu ve patatesin
çok fazla potasyuma ihtiyacı olması nedeni ile üst gübrelemede kullanılması gereken bir gübredir. Yağmurlama sistemi ile birlikte uygulanabilir.potasyum nitrat topraktan ve
yapraktan uygulamaya uygun bir gübredir.
KALSİYUM NİTRAT: % 15.5 N (azot) ve % 19 Ca (kalsiyum) içerir. Patates yetiştiriciliğinde düzlemede, ara çapada, (boğaz doldurma) döneminde uygulanmalıdır. Toprak asidik
pH değerli ve kalsiyum bakımından fakir topraklarda da ve özellikle tohumluk patates üretiminde kullanılmalıdır. Kalsiyum nitrat [Ca(NO3)25H2O] yapraktan da uygulamaya
uygun bir gübredir.
PATATES BİTKİSİNDE BESİN ELEMENTİ NOKSANLIKLARI
AZOT NOKSANLIĞI
Azot noksanlığının ilk belirtileri dipte çıkan yaşlı yapraklarda görülür. Bitkinin alt kısmındaki yapraklar önce soluk yeşil renk ve daha sonra sarımsı yeşil renge dönerler, daha ileri
safhada ise bu sararmalar alt yapraklardan üst yapraklara doğru ilerler. Bazı durumlarda noksanlık görülen yapraklarda kıvrılmalar ve yanıklık halinde lekeler görülür. Gövde
incelir ve sert bir yapı meydana getirir. Azot eksikliği çeken bir tarlaya bakıldığında normale oranla daha kısa boylu bitkiler bodur bir görünüm ortaya çıkar. Azot fazlalığında ise
yapraklar daha iri ve kaba yapılı bir görünüm arz eder yaprak rengi çok koyu yeşildir. Azot fazlalığından dolayı bitkilerin soğuklara mukavemeti azalır.
FOSFOR NOKSANLIĞI
Bitkinin gelişmesi zayıflar ve bodur bitkiler meydana gelir. Noksanlık belirtileri bitkinin alt yapraklarında başlar ve daha sonra üst yapraklara ilerler. Yapraklar kırışık ve koyu
renklidir. Çok ileri safhada fosfor noksanlığında koyu yeşil renk erguvan rengine döner ve yaprak yüzeyinde ölü (nekrotik) lekeler meydana gelir. Fosfor noksanlığından dolayı
yumrular normale oranla küçük kalır ve hasatta gecikme meydana gelir.
POTASYUM NOKSANLIĞI
Azot ve fosforda olduğu gibi noksanlık belirtileri bitkinin dip kısmındaki yapraklarda görülür yaprakların uç ve kıyı kısımlarında renk açılması ve daha sonra kahverengi yanıklıklar
görülür. Bitkinin sap kısmında boğum araları daralır. Potasyum ile iyi beslenen patates bitkilerinin soğuk ve don’a mukavemeti artar. Potasyumun yumru kalitesine etkisi çok
fazladır. Bitkinin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığını arttırır. Depolamada kayıpları azaltır.