T-Bulten30

Öncelikle, projeye konu olan mevsimlik tarım işçilerinin du-

rumuna yönelik neler söyleyebilirsiniz?

Tarım çok önemli, çünkü insanlığın varlığı gıda üretimine bağlı. Dolayı-

sıyla tarım, dünyada ikinci büyük istihdam alanı. TÜİK verilerine baktı-

ğımızda, 6 milyona yakın kişiyle Türkiye’de de ikinci istihdam alanının

tarımolduğunu görüyoruz. Üstelik bu istihdamalanı diğer sektörlerden

farklı. Kentsel mekânlardan uzakta bir yaşam söz konusu. Diğer yandan

köy nüfusumuz hızla azalıyor. Köyde artık torunlar, dedelerinin işini

yapmıyor. Peki o zaman, Türkiye’nin en büyük ikinci sektöründe kimler

çalışıyor? Türkiye’deki 6 milyon civarındaki tarım işgücünün yüzde 60’ı

kendi hesabına çalışanlar. Bunlar kendi tarlasını ekiyor, kendi hayvanını

yetiştiriyor. Baktığınızda, tarımda çalışanların yüzde 40’ının yani 2 mil-

yon 400 bin kişinin mevsimlik tarım işçisi olduğunu görüyorsunuz.

Bunların da resmi verilere göre 485 bini mevsimlik gezici tarım işçisi,

yani çalışmak için kentten kente göçen insanlar. Bu grubun yüzde 90’ı

ailesiyle göç ediyor ve ortalama çocuk sayısı 5. Dolayısıyla 1,5 milyon

kişi söz konusu. Tarımsal üretimin olduğu illere göç ediyorlar. Genellik-

le bu göç nisan ayında başlıyor. Bunlar da alt sosyoekonomik gruba ait,

eğitim düzeyi düşük, belli bir mesleki kimliği olmayan kişiler. Son iki

yıldır Suriye’deki savaş nedeniyle Türkiye’ye gelenler de katıldı onlara.

Oldukça büyük bir kitleden söz ediyoruz.

Mevsimlik Tarım İşçileri Projesi nasıl doğdu?

2001 yılında, Harran Üniversitesi’nde Halk Sağlığı Anabilim Dalı’nı

kurduk. Bizim akademisyen olarak üç ana işimiz var. Öncelikle araştır-

malar yapmak, bilimsel veri toplamak. İkincisi hastalıkların, ölümlerin

nedenlerini ortaya çıkaracak tarzda araştırmalar yapmak ve elbette

sağlık öğrencisi yetiştirmek. Ama üçüncü, çok önemli bir işimiz daha

var: araştırmalarla kanıtladığımız o sorunların çözümüne yönelik

programlar ve modeller geliştirmek. Biz de bu yönde çalışmalar yaptık

ve gördük ki Şanlıurfa, sağlık göstergeleri bakımından son derece geri-

de bir il. Nedenlerini araştırdığımızda, altından mevsimlik tarım işçile-

ri çıktı. Bunun üzerine bu gruba yoğunlaştık.

Dünyadaki durum nasıl?

Örneğin Kanada, çok gelişmiş bir ülke, refah düzeyi yüksek. Birinci

sektörü de tarım. Kanada’da da mevsimlik tarım işçileri var, Kuzey

Amerika’da da, İngiltere’de de. Bu, önemli bir işgücü olarak görülmüş

ve bu işgücüne yönelik hizmetler tasarlanmış. Evet, dünyada erken

ölümlerin çok yüksek olduğu ülkeler var, ama ana sektörü tarım olup,

hizmetlerini tarıma göre kurgulamış ülkelerde bu sorunlar çok daha az.

Türkiye’deki sorun neydi o halde? Öncelikle, sağlık sektörü bu ihtiyaca

göre kurgulanmamış. Sosyal hizmetler, kreşler, engelli bakımı, hiç tar-

lada çalışanlar dikkate alınmadan, hep kentleşme düzeni içinde kuru-

lan hizmetler olmuş.

Projede bugüne kadar nasıl sonuçlar elde edildi?

Öncelikle deneysel araştırma dizaynında gittik. Örneğin, mevsimlik

tarım işçileri kendilerini hasta eden şeyleri bilmiyorlar. Hastalıkların

önlenmesi için ne zaman, ne yapılacağını bilmiyorlar. Araştırmalarımız

bize bunları söyledi. Onun üzerine hemen dedik ki içlerinden bazı kişi-

leri seçelim, adlarına da “sağlık aracısı” diyelim. Nereye giderlerse bu

bilgileri yaysınlar, alsınlar gebeyi doktora götürsünler, klor bulup suları

klorlasınlar. Sağlık aracıları 250 kişi üzerinden 2 yıl test edildi. Bu giri-

şimlerin neticesinde şimdi, sağlık aracıları ilk defa sosyal güvence altı-

na alındı; cüzi de olsa bir maaş bağlandı. İkincisi, peki bu insanlar bilgi-

lendi, hamile kadın, “Bebeğimin sakat doğmaması için hamileliğimin

üçüncü ayında şunu yaptırmam lazım,” dedi. Hekim bu konuda ne ka-

dar duyarlı? Araştırmalarımız bize, hekimlerimizin de bu konuda ye-

terli bilgi ve farkındalıklarının olmadığını gösterdi. Çok eğitim mater-

yali gerekiyordu. Koç Üniversitesi’nden, Çukurova Üniversitesi’nden,

Başkent Üniversitesi’nden hocalar bulduk. Bir materyal geliştirme ko-

misyonu kurduk. Sağlık Bakanlığı’ndan daire başkanlıkları da bu ko-

misyona dahil oldu. Böylece hekimler, ebeler ve hemşirelere yönelik

Mezuniyet Sonrası Eğitim Modülü geliştirildi. Bu da 600 kişi üzerinde

test edildi. Bir yıl izledik onları. Bu çalışmanın sonucunda farkındalık-

larının çok yükseldiğini gördük. Artık birisi geldiğinde, “Tarım işçisi

MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİ VE AİLELERİNİN SAĞLIĞININ

GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI SOMUT BAŞARILARLA DEVAM EDİYOR

PROF. DR. ZEYNEP ŞIMŞEK:

“PROJENIN TEMELLERI ÇOK

SAĞLAM ATILDI”

Toros Tarım, GAP Bölgesi’ndeki faaliyetlerini, önemli bir sosyal sorumluluk

projesiyle destekliyor. Harran Üniversitesi ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu

işbirliğiyle yürütülen “Mevsimlik Tarım İşçileri ve Ailelerinin Sağlığının Geliştirilmesi

Programı”, atılan doğru adımlar ve tarafların yoğun çabaları sayesinde ilk somut

sonuçlarını vermeye başladı. Mevsimlik tarım işçilerinin içinde bulunduğu olumsuz

koşulların giderilmesine katkı sağlamak amacıyla yürütülen projede ulaşılan

noktayı, Program Koordinatörü Prof. Dr. Zeynep Şimşek anlattı.

DOSYA