aycicegi

7 / 18

Ayçiçeği tarımında topraktaki azot miktarını arttıran hasat artıklarının katiyetle yakılmaması gerekir.Sapların yakılması sureti ile hem organik madde kaybı meydana gelir ve hem
de toprağın canlılığını sağlayan bir çok mikroorganizma(toprak canlıları) ölür ve böylece toprağın verimliliği azalmış olur.
Ayçiçeği tarımında toprakların organik madde miktarını arttırmanın diğer bir yolu ise iyi olgunlaşmış hayvan gübresinin toprağa verilmesidir.Ancak, hayvan gübreleri tarlaya
götürüldükten sonra hemen toprak yüzeyine serilmeli ve toprağa karıştırılmalıdır.Toprak yüzeyinde uzun süre öbek halinde bırakılan hayvan gübrelerinden besin maddesi ve
organik madde kaybı meydana durumdaki hayvan gübrelerinin toprağa birkaç ay sonra karıştırılmasından büyük bir yarar sağlanmaz.Hayvan gübrelerinin hayvan
çeşidine göre ihtiva ettikleri besin maddesi miktarları Tablo-3 te verilmiştir.
Tablo-3 Bazı hayvan gübrelerinin besin maddesi içerikleri (kuru madde de % olarak)
2.5 Toprak Bünyesi
Toprak bünyeleri kumlu çok killi toprağa kadar değişebilmektedir.Ayçiçeği tarımında geçirgen yapıya sahip milli (silt) tınlıdan killi tınlıya kadar değişen toprak yapısına sahip
topraklarda ayçiçeği yetiştiriciliği yapılmaktadır.Toprağın hafif bünyeli(kumlu-milli) orta bünyeli(tın)ve ağır bünyeli(killi) oluşu ayçiçeğinde sulamayı etkilediği kadar gübre verme
derinliğini de etkilemektedir.Ayçiçeği tohum ekim derinliği genellikle toprağın bünyesine bağlı olarak 5-8 cm arasında değişmekle birlikte ortalama olarak 5cm derinliğe ekim
yapılmaktadır.Mineral besin maddelerinin toprakta bitkinin kök derinliğine yağış veya sulama suyu ile inme miktarı birbirinden durum Şekil-10 da
gösterilmiştir.Özellikle azotlu gübrelerden nitrat formunda azot kumsal topraklarda bir yılda yağış veya sulama suları ile 25-30cm kadar derine inebilmektedir.Besin maddelerinin
hareket kabiliyetlerinin birbirlerinden farklı olması nedeni ile ekim öncesi gübre uygulama derinliği gübrenin etkinliği bakımından önem taşımaktadır.Genel kaide olarak ekim
öncesi (taban gübre) gübreler tohum ekim derinliğinin 5-6 cm aşağısına gelecek şekilde ayarlanmalıdır.Bant halinde gübreleme yapılıyorsa gübreler tohum derinliğinin hem 5-6
cm aşağısına ve hem de sağına veya soluna gelecek şekilde gübreleme yapılmalıdır.Serpme halinde gübreleme yapılıyorsa ekimden önce gübreler toprak yüzeyine serpilir ve
pulluk veya benzeri bir ekipman ile toprağın 10-12 cm kadar derinliğine karıştırılmalıdır.
Şekil 10. Besin Maddelerinin Toprakta Derine İnme miktarları
2.6. Bitki Besin Maddeleri ve Aralarındaki İlişkiler
Tüm bitkilerde olduğu gibi ayçiçeğinin bünyesinde organik maddeyi meydana getiren Karbon(C), Hidrojen(H) ve Oksijen(O) en çok bulunmaktadır.Fotosentez olayı sonucunda
meydana gelen organik bileşiklere bağlı olarak veya serbest iyon halinde Azot(N), Fosfor(P), Kükürt(S) ve klorofilin yapısında Mağnezyum(Mg) elementlere
ilave olarak organik maddenin yapısına girmeyen Potasyum(K), Kalsiyum(Ca), Sodyum(Na), Silisyum(Si), Demir(Fe), Mangan(Mn), Çinko(Zn), Bakır(Cu), Bor(B), Klor(Cl),
Alüminyum(Al), Selenyum(Se) ve Nikel(Ni) gibi elementler de gün için bitki bünyesinde tam olarak işlevleri bilinmeyen diğer elementlerde bitki bünyesinde
bulunmakta ve yapılan analizlerde bitki bünyesinde 64 kadar elementin bulunduğu belirlenmiştir.
Bitki besin elementlerinden özellikle azot, fosfor ve potasyumun ayçiçeği üretiminde verim ve kalite üzerine önemli derecede etkileri üç ana elementin yanında
özellikle kalite üzerine kalsiyum, magnezyum ve mikro elementlerden borun önemli derecede etkisi mevcuttur.Besin elementlerinin toprakta bulunuş miktarlarının yanında
birbirine bulunuş oranları, o besin elementinin alınması üzerine olumlu veya olumsuz etki etmektedir.Toprak pH değerinin yanında, besin elementleri arasındaki olumsuz
etkileşimler kullanılacak gübre miktarına ve ürün miktarına önemli derecede etkili zıt ilişkilerin başında fosfor ile demir, fosfor ile çinko, fosfor ile kalsiyum,
potasyum ile magnezyum, potasyum ile kalsiyum, potasyum ile sodyum elementleri arasındaki zıt ilişkiler büyük önem zıt ilişkiler sadece besin elementlerinin