1 / 18
Ayçiceğinde Dengeli Gübreleme
Ülkemizin en önemli yağ bitkilerinin başında ayçiçeği gelmektedir. Yörelere göre çeşitli isimlerle anılan
ayçiçeği bitkisinin yağ sanayinde işlendikten sonra küspesi önemli bir hayvan yemidir. Sap ve tabla
kısımları da hayvan beslenmesinde değerlendirilmektedir. Sap kısmı aynı zamanda kağıt sanayin de
değerlendirilmektedir. Ayçiçeğinin kabuklu olarak yağ miktarı %35 ve biraz üzerindedir. Kabuksuz olarak
ise yağ miktarı %50’nin üzerinde olup son ıslah çalışmaları ile bu oran %55’in üzerine çıkmış
bulunmaktadır.Yağı alındıktan sonra küspesinin kuru madde miktarı %88-89 , ham protein miktarı %34-
38, küspede kalan ham yağ miktarı %1-3, ham lif %24-28 ve kül miktarı %5-10 arasında değişmektedir.
Ayçiçeğinin üretim alanı yıldan yıla değişmekle birlikte yağlı tohumlara olan ihtiyacımızın fazla olması ve
destekleme kapsamına alınan ürünler içinde olması nedeni ile her yıl üretim alanı artmaktadır. Üretim
alanının artmasının yanında ıslah edilmiş verimi ve % yağ miktarı yüksek ayçiçeği tohumlarının üreticiler
tarafından kullanılmaya başlanması nedeni ile bazı yörelerde sulama yapılması sebebi ile birim alandan
alınan ürün miktarı üreticilere önemli düzeyde gelir getirmektedir.Kuru ve sulu şartlarda yetiştiriciliği
yapılan ayçiçeği bitkisinin toprak analizlerine dayalı olarak gübrelenmesi verimi arttırmanın yanında
danedeki % yağ miktarını da arttırarak üreticilere daha fazla gelir getirmektedir.
Toprak isteği bakımından fazla seçici olmayan ayçiçeği bitkisi su tutma özelliği iyi,organik madde miktarı
yüksek, milli tınlıdan killi tınlıya kadar değişen toprak bünyelerinde iyi gelişme gösterir. Topraktan oldukça
fazla miktarda kalsiyum kaldırması nedeni ile orta düzeyde kireç ihtiva eden ve pH değeri yüksek
olmayan topraklarda iyi gelişme gösterir.Toprağın hafif asit ve nötr karakterde olması verim üzerine
olumlu etki yapmaktadır.Genel olarak 5.7-8 pH değerleri arasında yetiştiriciliği yapılmasına rağmen en iyi
gelişme pH değeri 6.0-7.2 arasındadır.Yüksek pH değeri sodyum alımını arttırırken fosfor, demir ve mangan alımın azaltmaktadır.Buna karşılık düşük pH değerlerinde ise fosfor
alımı azalır, alüminyum ve mangan alımı artar.
Ayçiçeği bitkisi ülkemizde genellikle verimliliği yüksek olamayan az derin yapılı yüzeysel topraklarda kuru tarım şartlarında (sulama yapılmadan) yetiştirilmektedir. Son yıllarda
derin yapılı topraklarda yetiştiriciliği sulama yapılmak sureti ile yapılarak yüksek verim elde edilmektedir. Kazık kök sistemi 2-2.5 m ve hatta bazı yörelerde daha derine gitmesine
rağmen fazla derin olmayan topraklarda kılcal kökler yüzeysel olarak oluşur(15-25cm).Derin yapılı topraklarda ise kılcal kökler 40-50 cm kadar derinliğe inebilmektedir. Ayçiçeği
tarımının ileri olduğu ülkelerde sulamanın da yapılması nedeni ile bir dekardan 400-500 kg düzeyinde ürün alınmasına rağmen ülkemizde kuru tarım şartlarında sulama
yapılmayan yörelerde dekardan alınan ürün miktarı 150-250 kg arasında değişmekte, sulama yapılan ve derin yapılı topraklarda yetiştirilen ayçiçeklerinden batı ülkelerinde
olduğu gibi dekardan 400 kg’ın üzerinde ürün alınabilmektedir.
Çeşitlerine göre kısa gelişme dönemli (80-90gün) erkenci çeşitlerin yanında uzun gelişme dönemli (140-150) geççi çeşitlerde bulunmaktadır.Erkenci çeşitlerde sıcaklık isteği
yörelere göre 1600-2600 oC sıcaklık gerekirken geççi çeşitlerde 1800-2800
o
C sıcaklık gerekmektedir.ayçiçeği bitkisinde ortalama sıcaklığın 18-22
o
C arasında olması iyi ürün
almayı sağlar.Özellikle çiçeklenme döneminde sıcaklığın 30
o
C’nin üzerinde olduğu yörelerde tohum bağlama ve danenin dolması tam olarak gerçekleşmez.Toprak sıcaklığına
ve rutubetine bağlı olarak danelerin çimlenmesi 10-12 günde gerçekleşir.İlk gelişme bitkinin kök sisteminde olur.Toprak sıcaklığı 15
o
C düzeyinde olması durumunda tohumların
çimlenmesi daha iyi olur ve çıkış düzgün meydana gelir.Çıkışın düzgün olması tabladaki danelerin hasadında kolaylık sağlar.Toprak sıcaklığının 4 oC nin altında olması
durumunda çıkışta büyük problem olur.Çıkıştan sonra havanın serin gitmesi ve sıcaklığın -5
o
C nin altına düşmesi halinde ilk yaprakçıklar (kotyledon) soğuktan zarar görür.Çok
yüksek sıcaklıklar ise ürün miktarını azalttığı gibi danedeki % yağ miktarını da azaltır.gelişme dönemi itibarı ile yüksek verim için ortalama 500-550 mm suya (yağışa) ihtiyacı
vardır.Yağışın veya sulamanın yeterli olması durumunda yüksek verim alınır.
2.Toprak özelliklerinin gübrelemeye etkisi
Tüm bitkilerde olduğu gibi toprak özellikleri ile gübre kullanımı arasında sıkı ilişki bulunmaktadır.Birim alandan yüksek ve kaliteli ürün alabilmek için toprak analizi yaptırmak
sureti ile gübre kullanmak gerekir.
Aşağıda belirtilen toprak özellikleri ile gübre kullanımı arasında ilişkiler mevcuttur.Yüksek ve kaliteli ürün almak için toprağın özelliklerini iyi bilmek ve buna göre gübre kullanmak
gerekir.
Toprağın pH değeri (Toprak reaksiyonu)
Toprak tuzluluğu (Toprağın EC değeri)