69 / 104
68
II. BÖLÜM
SEBZELER N GÜBRELENMES
1. Domates Yeti tiricili inde Gübreleme
Ülkemiz taze olarak tüketilen sebzelerin ba ında domates gelmektedir. Taze olarak
tüketildi i gibi salça ve konserve (kurutulmu veya soyulmu ) olarakta kullanılmaktadır.
nsan sa lı ı ve beslenmesi bakımından askorbik asit (vitamin-C) muhtevası ve karatoinit
(renk maddesi)bakımından büyük önem ta ımaktadır. nsanların dengeli beslenmesi
bakımından bir yıl içinde tüketti i taze sebzelerin ba ında gelen domatesin 100 gramında
ortalama olarak 6 gr kuru madde, 25 mg Vitamin-C, 0.08 mg B
1
, 0.4 mg B
2
, 1600 IE A
Vitamini, 0.4 mg Karotin, 0.3 mg Niacin, 0.7 gr kaba seluloz bulunmaktadır.(Günay,1992).
Di er ülkelerde oldu u gibi ülkemizde domates bitkisi tam olgunla madan toplanmak sureti
ile tur u yapılmaktadır. Tur u halinde domatesin fazla miktarda tüketilmesi olmamaktadır.
Domates bitkisi açık tarla artlarında oturak (bodur) ve sırık (askıya alınmı ), örtü
altında sera veya yüksek tünel eklinde yeti tiricili i yapılmaktadır. klim artlarına ba lı
olarak çe itli yörelerde senenin her mevsiminde örtü altında, ilkbahar ba langıcı ile sonbahar
arasında ise açık tarla artlarında yeti tiricili i yapılan domates bitkisi genellikle toprakta
yeti tirilmektedir. Son zamanlarda yapılan çalı malarda topraksız ortam tekni i (özel harç
materyalleri ve su kültürü) ile de çok sınırlı yeti tiricilik yapılmaktadır.
Açıkta yapılan yeti tiricilikte genellikle fide dikimi yolu ile yeti tiricili in yanında
do rudan topra a tohum ekimi yapılarak ta yeti tiricilik yapılabilmektedir. Örtü altı
yeti tiricilikte ise fide dikimi yolu ile yeti tiricilik yapılmaktadır. Bölgelere ve yörelere göre
çok farklı çe itleri olan domates bitkisinde hibrit çe itler geli me ortamından aldıkları bitki
besin maddelerini standart çe itlere oranla daha iyi de erlendirerek birim alandan daha
yüksek ürün alınmasını sa larlar. Su iste i fazla olan domates bitkisinde karık usulü sulamaya
oranla damla sulama sistemi ile yapılan sulama ile daha yüksek verim alınmaktadır. Mineral
gübrelemenin de sulama yöntemine göre yapılması gerekmektedir. Fide döneminde geç
ilkbahar donları açıkta yapılan yeti tiricilikte geli meye durdurmakta ve çok zarar
vermektedir. Domates bitkisinin tam geli mesini sa layabilmesi için en azından 4 ay süre ile
don olayı ve dü ük sıcaklık görmemesi gerekir. A ırı sıcaklardan ve özellikle + 35
0
C nin
üzerinde sıcaklıklarda bitki zarar görür, meyve irile mesi tam olmaz, rüzgâr çiçek ve meyve
dökümüne sebep olur, fazla güne ise meyvelerde güne yanıklı ına neden olmaktadır.
Toprak iste i:
Domates bitkisi hafif bünyeli kumsal yapılı topraklardan a ır bünyeli killi topraklara
kadar çok çe itli topraklarda yeti tiricili i yapılmaktadır. Hafif bünyeli topraklarda kök
geli mesi daha fazla oldu u için ve kumsal toprakların daha erken ısınması nedeni ile killi
topraklara oranla geli me sezonu daha uzun olur ve dekardan alınan ürün miktarı daha yüksek
olur. Hafif bünyeli topraklar killi topraklara oranla biraz daha erken hasadın yapılmasını
sa larlar. En iyi toprak bünyesi milli, milli tın, tın ve killi tın yapısına sahip topraklardır.
Tarla artlarında yapılan domates yeti tiricili inde toprakta organik madde miktarının
%2 nin üzerinde ve örtü altı yeti tiricili inde ise %4 ün üzerinde olması gerekmektedir.
Domates bitkisi topraktan fazla miktarda kalsiyum kaldırmasına ra men fazla kireçli yüksek
pH de erli toprakları sevmez ve yüksek pH de erli topraklarda element dengesizlikleri ve
noksanlıkları ile kar ıla ılır. Domates bitkisinin en iyi yeti me pH de eri 6.0-6.5 de erleri
arasındadır. Bu iste ine ra men toprak pH de erinin 7 ve biraz üzerinde olması durumunda