T-Bulten21

HABERLER

SOSYAL

SORUMLULUK

Dilerseniz konuşmamıza projeden söz ederek başlayalım.

Türkiye ile ilgili botanik kitaplarının ilki, altı cilt olarak yayımlanmış

olan

Flora Orientalis

’tir. Son cildi 1888’de yayımlanmış. Fakat Türkiye’de

botanik kitabı dediğiniz zaman esas akla gelen çalışma, İngiliz botanikçi

Davis’in yazdığı

Flora of Turkey (Türkiye Florası)

adlı kitaptır. Bu eser,

gerek ön hazırlıkları, gerekse yazılışı itibariyle bu işin nasıl yapılacağı

konusunda bizlere iyi bir model oluşturdu. Aslında dünya için de bir

model, iyi bir flora kitabı nasıl yazılır diye. Flora kitabı, coğrafi sınır-

ları belli olan bir yörede bitkilerin, sistematik olarak özelliklerini, ya-

yılış yerlerini, çeşitli hassalarını toparlayan eserlerdir. Kullanıcıya bir

bitkinin ne olduğunu tespit edebilmesinin yollarını açar. Bu çalışma

sırasında bizler sistematik çalışma nasıl ya-

pılır öğrendik, ülkemizin bitki zenginliğini

öğrendik. Daha önce gözde olmayan konular,

bir anda gözde hale geldi. Baktık ki hakika-

ten biz bir hazinenin üzerinde oturuyoruz.

Ben kitabın hazırlanışında resmen görev

almamıştım, ama benim hocam çalışmıştı.

125 yabancı, 10 kadar da Türk bilimadamı

katkıda bulundu o kitabın hazırlanmasına.

Dolayısıyla bu kitabın mevcudiyeti bize bir

ivme kazandırdı. Botanik çalışmaları arttıkça

zenginliğin derinliği ortaya çıkıyor. Her gün

yeni türler keşfediliyor. Bilim dünyasının he-

nüz tanımadığı, hiçbir şekilde kayda alınma-

mış türler çıkıyor. Tabii kitaplar durağandır. Sadece yazıldığı devrin bir

kesitini verir. Bu yüzden de bir süre sonra yenilenmesi gerekir. Bizde de

benzeri bir yenilenme ihtiyacı doğmuştu zaman içinde. İlk kitap 1964’te

yayımlanmıştı, 1988’de bir ek cilt yayımlandı. Bundan hemen sonra edi-

törü vefat etti. Daha sonra biz bir proje oluşturarak TÜBİTAK’ın deste-

ğiyle,

Türkiye Florası

’na bir ek cilt daha hazırladık. Bu kitap Edinburgh

Üniversitesi tarafından basıldı. Uluslararası katılımlı bir projeydi, fakat

başyazarları ve editörleri bizlerdik. Bu ek de 2000 yılında basıldı. İlk ki-

tabın yazımından sonra keşfedilmiş türlerin listelendiği bir kitap oldu.

Türkiye Bitkileri Listesi

’nin çalışmaları nasıl başladı?

2000 yılından sonra bizim botanik çalışmalarımız kesintisiz devam etti.

Türk bilimadamları olarak kendi floramızı yazma ihtiyacımız çok kuv-

vetliydi. Neden? Bir kere, önceki kitap İngilizce yazılmış. Türk halkına

hitap etmiyor. Bizim emelimizde önce halkımıza hizmet etmek var. O

yüzden bir Türkçe flora kitabı yazmak en büyük ihtiyaç diye düşünü-

yorduk. Ayrıca bir “milli botanik bahçesi” kurulsun istiyorduk. Bota-

nik bahçeleri, kitaplardaki bilginin halka aktarıldığı yerlerdir. Bilimsel

araştırmaların daha örgütlü yürümesi açısından da önemli bir görev

üstlenirler. Dolayısıyla hem bir milli botanik bahçesi hülyamız, hem de

böyle bir eseri bizzat yazma isteğimiz vardı. Tabii niyet ortada, ama dol-

duruyoruz boşaltıyoruz, bir çözüm bulamıyoruz. Çünkü paramız yok.

Botanikçilerin nereden parası olsun! Bu arada Nezahat Gökyiğit Bota-

nik Bahçesi kuruldu. Rahatlıkla söyleyebilirim ki burası, Ortadoğu ve

Balkanlar’ın en iyi botanik bahçesi. Bu bahçe-

nin olması, bizim projemiz için de katalizör

görevi yaptı. Çünkü aşağı yukarı her hafta de-

ğişik üniversitelerden bilim adamları buraya

gelmeye, bahçenin sorunlarıyla ilgilenmeye,

aralarında konuşmaya başladı. Tabii, bu du-

rum süreci çok hızlandırdı. Bu bahçe saye-

sinde Flora Araştırmaları Derneği kuruldu.

O arada da, daha önce Gazi Üniversitesi Fen

Edebiyat Fakültesi Dekanlığı yapmış, Kültür

Bakanlığı Müsteşarı olmuş, Abdullah Gül’ün

Cumhurbaşkanı olmasıyla genel sekreterliği-

ne getirilmiş Prof. Dr. Mustafa İsen aracılığıy-

la Tuna (Ekim) Hoca, konuyu Sayın Cumhur-

başkanımıza iletme imkânı buldu. Böylece bizim

Resimli Türkiye

Florası

projesi Cumhurbaşkanlığı’nın himayesine kabul edildi. Bu

gelişme, projeye büyük bir itibar kazandırdı. Hedefimiz Cumhuriyet’in

100. yıldönümüne kadar

Resimli Türkiye Florası

’nı bitirmek.

Türkiye Bitkileri Listesi

, bu büyük projenin ilk adımı diyebilir

miyiz?

Evet, diyebiliriz. Tabii böyle bir eseri istenen bilimsel nitelikte yaza-

bilmek için bir dizi şeyin oluşturulması, birtakım olayların zincirleme

götürülmesi gerekiyor. O nedenle ilk ürünlerin verilmesi biraz zaman

alıyor. Biz de, hiç olmazsa bu sürede projeye zemin oluşturacak bir

kitap yapalım dedik. Tuna Bey’le beraber,

Türkiye Bitkileri Listesi

’nin

oluşturulması için faaliyete başladık. Bir sürü arkadaşla irtibat kur-

Türkiye florası hakkındaki ilk bilimsel eser, İsviçreli botanikçi P. E. Boissier’in 1865-1888 yılları arasın-

da hazırladığı

Flora Orientalis

. Altı ciltten oluşan bu önemli eserin yayımından yüz yıl sonra, bu kez İngiliz

botanikçi P. H. Davis, 1965-1988 yılları arasında kapsamlı bir çalışmaya imza attı:

Flora of Turkey and East

Aegean Islands (Türkiye ve Doğu Ege Adaları Florası)

. Dokuz ana ve bir ek cilt halinde yayımlanan bu yapıta,

2000 yılında Türk botanikçilerin editörlüğünde bir cilt daha eklendi.

Bugüne kadar yapılan her iki çalışmanın da yabancı botanikçiler tarafından gerçekleştirilmiş olması ve ya-

bancı dilde hazırlanması, yıllar boyunca önemli bir eksiklik olarak nitelendirildi. Sonunda Türk botanikçiler,

16-17 Şubat 2008 tarihlerinde Kayseri’de yapılan bir toplantıda Türkiye florasının Türkçe ve resimli olarak

yeniden yazılmasına karar verdiler. Yıllara yayılacak bu kapsamlı çalışma, Flora Araştırmaları Derneği çatısı

altında yürütülecekti. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e de sunulan ve böylece Cumhurbaşkanlığı’nın hima-

yesi altına kabul edilen projeye büyük önem atfeden ANG Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Gökyiğit,

hem Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nin çalışmalar için bir nevi üs olarak kullanılmasına olanak sağladı,

hem de bitki adları dizinini içeren 1.290 sayfalık

Türkiye Bitkiler Listesi

adlı ilk kitabın hamiliğini üstlendi.

Cumhuriyetin 100. yıldönümü olan 2023’te tamamlanması hedeflenen ve 27 cilt olması planlanan

Resimli

Türkiye Florası

projesini ve projenin ilk yayını niteliğini taşıyan

Türkiye Bitkileri Listesi

’ni, kitabın başeditörü

olan ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Müdürü Prof. Dr. Adil Güner’le konuştuk.

Hedefimiz 2023’e kadar

Resimli Türkiye Florası

’nı bitirmek

PROF. DR. ADİL GÜNER