13 / 20
olmalıdır. Toprağın bünyesine bağlı olarak bir yıl içinde yağışla veya sulama suyu ile
fosforlu gübrelerin 5-6 cm, potasyumlu gübrelerin ise 8-10 cm derine hareket edebildiği
göz önünde tutulacak olursa, gübre uygulama derinliğinin mutlaka tohum ekim
derinliğinin altında olması gerektiği anlaşılır. Gübreyi serpme şeklinde tüm tarlaya veren
üreticiler ise pamuk ekiminden 15-20 gün kadar önce gübreyi toprak yüzeyine serpme
olarak verir ve toprağın 15-20 cm derinliğine karıştırması gerekir. Pamuk ekiminden
sonra çıkış yaptıktan sonra sıraların yanlarına gelecek şekilde TABAN gübrelemesi
yapmanın verim üzerine etkisi az olur. Bunun başlıca nedeni taban gübresini istenilen
derinliğe (15-20 cm) karıştırmamızdandır. Bu şekilde çıkıştan sonra taban gübrelemesi
yapmak doğru değildir.
Pamuk tarımında üst gübreleme iki ayrı dönemde yapılması daha yararlıdır. Birinci üst
gübreleme ara çapalamada (iki ara çapa yapılıyorsa ikinci ara çapadan önce) sıralar
arasına serpme olarak gübreler verilir ve toprağa karıştırılır. Bu dönemde %26 N ihtiva
eden CAN gübresini kullanmak gerekir. İkinci üst gübreleme tam çiçeklenme döneminde
(birinci veya ikinci sulama öncesi) uygulanmalıdır. Bu dönemde %33 N amonyum nitrat
veya %26 N CAN gübresi verilmelidir. İkinci üst gübreleme yapıldıktan hemen sonra
mutlaka sulama yapılmalıdır. Üst gübrelemede gecikme meydana gelirse azotun
pamuğun gelişme dönemini uzatması nedeni ile hasatta gecikme meydana gelir ve
açmayan kör koza adedi artar. Bu ise verimde düşme meydana getirir.
Yaprak Gübrelemesi
Pamuk tarımında zirai ilaçla birlikte veya zirai ilaçsız olarak yapraktan gübreleme
yapılmaktadır. Yapraktan gübreleme yapmayı gerektiren toprak ve bitki özellikleri mevcut
ise yapraktan gübrelemeye gerek vardır.
•
Topraktan besin maddelerinin uygulanması durumunda bitkiler bu besin
maddelerini toprağın bazı özellikleri nedeni ile alamıyorsa,
•
Uygulanacak besin maddesi miktarı dekara miktar olarak çok az ise,
•
Topraktan gübre uygulama zamanı geçmiş ise,
•
Toprağa gübreyi verdikten sonra sulama yapma imkanı yok ise,
•
Yapraklarda görülen besin elementi noksanlıkları belirtileri hemen giderilmek
isteniyorsa,
•
Bitkilerin stres şartlarına (kuraklık, don, hastalık, zararlı) dayanıklılığını arttırmak
gerekiyorsa yapraktan gübreleme yapmak gerekebilir.
Bitkilerin yapraktan gübrelenmesinde bitkinin gelişme dönemi ve yaprağın yapısı büyük
önem taşımaktadır. Şekil-9’da bir yaprağın enine kesiti ve Şekil-10’da ise yaprağın dış
kısmını (alt ve üst yüzeyini) kaplayan kütikula (su geçirmez tabaka) tabakasının şematik
yapısı gösterilmiştir. Yaprağın üst ve alt epidermis hücrelerinin (tabakasının)dış kısmında
bulunan kütiküla (koruyucu) tabaka, kütin, mum ve uzun karbon zinciri bulunan yağsı
maddelerden meydana gelmiştir. Bu tabaka bitki yaprağından suyun buharlaşma yolu ile
kaybını önler. Ancak, kütikula tabakasında yaprak yüzeyine uygulanan mineral besin
maddelerinin yaprağın iç kısmına geçmesini sağlayan veya yapraktan evaporasyon yolu
ile suyun çıkmasını sağlayan çapları mm’nin 1/1000 den daha küçük çok sayıda
boşluklar (geçirgenliği yüksek hidrofilik kanalcıklar) bulunmaktadır. Buna ilave olarak
yaprakların alt ve üst yüzeylerinde yaprağın solunumunu (gaz alışverişini) sağlayan
gözenekler (stoma) bulunmaktadır. Bu stomalar pamuk gibi tek yıllık bitkilerde mm2 de
100-200 kadar bulunmaktadır. Stomaların yanıda stomaların açılıp kapanmalarını
sağlayan bekçi (kardeş) hücreleri bulunmaktadır. Stomalardan yaprağa besin maddesi
geçişi olmamasına rağmen, stomaların yapraktan su kaybı üzerine etkili olması nedeni
ile yan etki olarak yapraktan besin maddelerinin alınımını etkilemektedir
.