T-Bulten26

Lozan Konferansı’nda Türk heyetine başkanlık eden ve Lozan

Antlaşması’nın imzalanmasında baş rolü oynayan İsmet İnönü, bir

asker ve siyasetçi olarak Cumhuriyet tarihimizin ilk 50 yılında hep ön

safta yer almış bir isimdi. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ilk Genelkur-

may Başkanlığını yapan; Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi Ko-

mutanı olarak I. ve II. İnönü Savaşları’nı kazanan ve Mudanya Ateş-

kes görüşmelerini gerçekleştiren İsmet İnönü, askeri başarılarının

yanı sıra Lozan Barış Konferansı’nda diplomasi yeteneğini de ortaya

koyarak, dünyaya yeni Türkiye’nin varlığını kabul ettirdi.

Mustafa İsmet İnönü, 1884 yılında İzmir’de doğdu. İlk ve orta öğre-

nimini Sivas’ta tamamladı. 1897 yılından sonra eğitimine İstan-

bul’daki askeri Mühendishane İdadisi (Lisesi) ve Mühendishane-i

Berri-i Hümayun’da (Kara Harp Okulu) devam etti. Bu okulu 1903’te

topçu teğmeni olarak birincilikle bitirdi. Ardından Osmanlı

Ordusu’na kurmay subay yetiştiren Erkân-ı Harbiye Mektebi’ne de-

vam etti ve 1906’da bu okulu da birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı

rütbesiyle kıta görevine başladı.

İsmet Bey, Kurtuluş Savaşı öncesindeki askeri görevleri sırasında

Edirne’de, Yemen’de ve Suriye Cephesi’nde başarılı bir kariyer sergile-

di. I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi’nde Mustafa Kemal’le

birlikte çalışırken geliştirdikleri dostuk ve fikir birliği, hayatlarının

sonuna kadar devam etti. İsmet Bey, Milli Mücadele sırasında Musta-

fa Kemal’in en yakın silah arkadaşı olarak öne çıktı.

Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında rol sahibi

Mustafa Kemal Anadolu’ya çıktığında Albay İsmet, İstanbul’da bulu-

nuyordu. 1918’de Sina ve Filistin Cephesi’nde yaşanan Nablus Boz-

gunu sırasında yaralanmış ve İstanbul’da Harbiye Nezareti’nde bazı

görevler üstlenmişti. Bu sırada Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’da

başlattığı direniş hareketini yakından izliyor ve onunla sürekli haber-

leşiyordu. Sonunda, 9 Nisan 1920 günü Mustafa Kemal’in çağrısı

üzerine Ankara’ya gitti ve İstanbul’la bütün resmi bağlarını kopardı.

Bunun üzerine İstanbul’daki Divan-ı Harp tarafından gıyabında ölüm

cezasına çarptırıldı.

İsmet İnönü, Kurtuluş Savaşı’nda Mustafa Kemal Paşa’nın sağ kolu

olarak birçok yararlılık gösterdi. I. İnönü Savaşı ile tuğgeneral rütbe-

sine yükselen İsmet Paşa, Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük

Taarruz’dan sonra kazanılan zafer üzerine Mudanya Ateşkes görüş-

melerini gerçekleştirdi. Diplomatik müzakere becerisi nedeniyle Lo-

zan Barış Konferansı’na Dışişleri Bakanı ve Türk heyeti başkanı ola-

rak gönderildi. Görüşmeler sırasında Türkiye’nin çıkarlarını titizlikle

savunan İsmet Paşa, 24 Temmuz 1923’te Türkiye’nin bağımsızlığı-

nın ve egemenliğinin tanınmasını sağlayan Lozan Antlaşması’nı im-

zaladı.

Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkan-

lığı, İsmet Paşa da Başbakanlık görevini üstlendi. Türkiye’nin en

uzun süre başbakanlık yapan siyaset adamı olan İsmet İnönü,

Atatürk’ün 1938 yılında ölümü üzerine Cumhurbaşkanı seçildi. 1972

yılına kadar aktif siyasi hayatını sürdüren İnönü, 25 Aralık 1973

günü hayata gözlerini kapadı.

Mutlu bir evlilik

İsmet Bey ve Mevhibe Hanım, 1916 yılında İstanbul’da evlendiler.

Yaşamları boyunca cok mutlu ve örnek bir evlilik sürdürdüler. İsmet

Bey evliliğinden 21 gün sonra görevli olarak Diyarbakır’a gitmek zo-

runda kaldı. Daha sonra bir ara İstanbul’a döndüyse de yeniden cep-

heye gitti. Çiftin evlilikleri ilk yıllarda hep ayrı geçti.

1919’da ilk çocukları İzzet doğdu. Henüz birkaç aylıkken İsmet Paşa

Anadolu’ya, Mustafa Kemal’in yanına gitti. Kurtuluş Savaşı’nın baş-

lamasıyla birlikte Mevhibe Hanım da İstanbul’dan ayrılarak zor bir

yolculuğun ardından Malatya’ya geldi. Minik İzzet, iki yaşında bura-

da öldü. Kısa bir süre Konya’da kaldıktan sonra, aile İzmir’e geçti.

1923’te Mevhibe Hanım, 2. Lozan Konferansı çalışmalarını sürdü-

ren İsmet Paşa’yla birlikte İsviçre’ye gitti. 1924’te İzmir’de oğlu

Ömer doğdu. Mevhibe Hanım 1925’te Ankara’ya gelerek İsmet

Paşa’yla birlikte Çankaya’daki bir bağ evine yerleşti. 1926’da Erdal ve

1930’da Özden, sonradan Pembe Köşk olarak anılan bu evde dünya-

ya geldiler.

1938’e kadar Başbakan ve 1938-1950 arası Cumhurbaşkanı eşi ola-

rak sürekli toplum önünde olan Mevhibe İnönü, daima yardımsever-

liği, sade kişiliği ve zerafetiyle tanındı. Gelenek ve inançlarına bağlılı-

ğını sürdüren çağdaş bir “Cumhuriyet Hanımefendisi” olarak, Türk

kadınının toplum içindeki gerçek yerini bulmasına önderlik etti.